Napoli Nedir?
SMD MiSiM
NAPOLİ a. (Napoli kentinin adından) [Tamlayan olarak] Napoli'ye ilişkin, Napoli ile ilgili.
—Dilbil. Napoli lehçesi, Napoli’de konuşulan güney İtalya lehçesi. (Campania’nın en önemli dilidir.)
—Esk. tıp. Napoli hastalığı, frenginin eski adlarından biri. (Fransızlar Charles VIII zamanında İtalya'ya yapılan bir seferden sonra hastalığı Napoli'den getirdiklerini ileri sürmüşlerdi. Italyanlar’sa frengiye transız hastalığı derler.) || Napoli merhemi, bir zamanlar frengi tedavisinde kullanılan cıvalı merhem.
—Güz. sant. Napoli okulu, Napoli ve Napoli bölgesi sanat ürünlerinin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
—Müz. Napoli altılısı, do gamının 4. derecesi üzerinde kurulan altılı akordaki minör altılı, (ilk çevrimde, 2. derecenin akorunda bir değiştirme [bemolle] de sayılabilir Tonal armoni tarihinde oldukça önemli bir yeri vardır.)
—Patol. Napoli virüsü, Pappataci hummasına neden olan bir arbovirus.
—Seram. Napoli porselenlen, Capodimonte imalathanesinin 1759'da Buen Retiro’ ya (ispanya) nakledilmesinden sonra, Napoli’de porselen üretimine ancak 1771’de yeniden başlanabildi, üretim 1834'e kadar yeniklasik üslupta sürdürüldü.
—Zootekn. Napoli domuzu, İtalyan domuz ırkı, (iberik domuzu tipindedir. Bakır rengine çalan siyah postludur. Etinin üstün nitelikli oluşuyla ünlüdür. XIX. yy.’da birçok İngiliz domuz ırkının yaratılmasında bu ırktan yararlanılmıştır.)
—ANSİKL. Güz. sant.
• Mimarlık. Erken Ortaçağ boyunca, Benevento’daki S. Sofia'dan Monte Cassino’daki S. Maria'ya (VIII. yy.) kadar, güney eyaletlerinde bi- zans biçimleri egemen durumdadır ve Monte Cassino manastırı, yunan kültürünün başlıca yayılma merkezini oluşturur.
Normanlar döneminde ustalar, genellikle arap işçiliğiyle bozulmuş ya da "değişik bir renk kazanmış" Cluny tipi planları benimsedi. Schwaben döneminde, Friedrich H'nin düşkün olduğu antik biçimler (Napoli’deki Capua kapısı) gotik öğelerle karıştı ve Anjoulu Carlo’nun tahta çıkışıyla transız gotik sanatının saygınlığı arttı. Napoli'deki San Lorenzo, San Domenico (yapımlarına 1267 ve 1289'da başlandı; her ikisi de XIX. yy.'da değişikliğe uğratıldı) ve Castel Nuovo’da bu etki açıkça kendini gösterir. Aynı etki, XIV. yy.’da San Pietro a Maiella, Santa Maria Donnaregina ve S. Maria incoronata'da yerel öğelerle karışarak değişik bir görünüm kazandı.
XV. yy.'da Toscana tarzından esinlenen yapılarda renkli dekorlar uzun süre egemen oldu. Floransak G. da Sangallo ve G. da Maiano, Alfonso IV için inşaat planları hazırladılar (Poggio Reale villası). Napoli en ilginç ve en özgün mimarlarına XVII. ve XVIII. yy.'larda kavuştu. Bergama lu C. Fanzago’nun ardından napolili mimar dekoratör ve heykelciler Domenico Antonio Vaccaro ve Ferdinando Sanfelice ile Caserta sarayı'nın mimarı L. Vanvitelli, barok buluşları ve fantezileri Napoli’ye yaydılar. Bu tarzın son örneği F. Fuga’nın yaptığı Gerolomini kilisesi’nin cephesidir. Yeniklasikçilik, San Francesco di Paola kilisesi (1817-1846) ve Antonio Niccolini'nin yaptığı Floridiana villası (1817) tarafından temsil edilir.
• Heykelcilik. Roman döneminde, heykelciler bizans fildişleri ve kumaşlarını örnek aldılar. Griffonlar, kıvrıkdallar ve palmetler, koroyeri bölmelerini ve mermer kaplamaları süslüyordu. XIV. yy.’da Sienalı Tino di Camaino, Napoli’ye Floransa tarzında büyük mezarları tanıttı. XV. yy.'da anıtsal heykel grupları görülmeye başladı: İsa’nın çarmıhtan indirilmesi, Isa’nın doğuşu; gereç olarak pişmiş toprak ya da boyalı ağacı kullanan G. Mazzoni, pitoresk ve naif nitelikte "canlı tablolar" gerçekleştirdi.
Barok döneminde, İsa'nın doğumunu sahneleyen ve birçok heykelcikten oluşan yapıtların yanı sıra, özellikle çeşmeler ve kent dekorları (immacolata dikilitaşı, 1751) napoli heykelciliğinin konularını oluşturur. Bunlara, Vanvitelli'nin Caserta sarayı bahçeleri için yaptığı kompozisyonlar, Sanse- vero dei Sangro capellası'nın G. Sammartino, F. Cfueirolo ve Antonio Corradini tarafından gerçekleştirilen görkemli oyma süslemeleri de katılabilir.
Resim. Napoli resminin ilk tezahürleri olan Monte Cassino minyatürcülerinin yapıtları, yunan ya da Suriye esintidir. XIV. yy.'da S. Martini’nin ve Maria Donnaregina kilisesi'nin koroyerini süsleyen Cavallini'nin gelişi Roberto di Oderisio gibi yerel dekoratörleri derinden etkiledi. Santa Maria incoronata’daki Kilise'nirı zaferi adlı tablonun bu son sanatçıya ait olduğu sanılır. Napoli, XV. yy.’da, aragönlu prenslerin eline geçti; ispanya ve Provence'la kurulan sıkı bağlar, resme de yansıdı. Bu uluslararası kültür, yerel sanatçıları, örneğin bir Colantonio’yu ve onun aracılığıyla Antonello da Messina'yı etkiledi.
Napoli, bütün XVI. yy. boyunca, kentte uzun süre kalmayan, gelip geçici ressamlara sahip oldu. Güney okulunda yenilik hareketi, ancak 1606’da Caravaggio’nun kente gelişiyle başladı. Caravaggio’nun, Caracciolo, Stanzione (her ikisi de San Martino manastır kilisesi’nin dekoratörüdür) ve Ribera gibi birçok öğrencisi oldu. XVII. yy. ortalan, belli bir klasikçiliğe doğru gelişme gösteren Stanzione’den, Bernardo Cavallino’nun lirizmine, “riberacılar"dan, savaş (S. Rosa) ve natürmort ressamlarına (Paolo Porpora, Ruoppolo vb.) kadar, çeşitli yetenekte sanatçılarıyla dikkati çeker. 1650’den başlayarak, Preti ve Giordano, her biri kendi tarzında olmak üzere, barok eğilimli bir dekoratif resim türü oluşturdular; XVIII. yy.’da, Solimenave öğrencisi Francesco De Mura, bunu daha da geliştirdiler. XIX. yy., Gıacinto Gigante gibi "Posillipo okulu”na bağlı manzara ressamlarıyla dikkati çeker.
Sponsorlu Bağlantılar
—Esk. tıp. Napoli hastalığı, frenginin eski adlarından biri. (Fransızlar Charles VIII zamanında İtalya'ya yapılan bir seferden sonra hastalığı Napoli'den getirdiklerini ileri sürmüşlerdi. Italyanlar’sa frengiye transız hastalığı derler.) || Napoli merhemi, bir zamanlar frengi tedavisinde kullanılan cıvalı merhem.
—Güz. sant. Napoli okulu, Napoli ve Napoli bölgesi sanat ürünlerinin tümü. (Bk. ansikl. böl.)
—Müz. Napoli altılısı, do gamının 4. derecesi üzerinde kurulan altılı akordaki minör altılı, (ilk çevrimde, 2. derecenin akorunda bir değiştirme [bemolle] de sayılabilir Tonal armoni tarihinde oldukça önemli bir yeri vardır.)
—Patol. Napoli virüsü, Pappataci hummasına neden olan bir arbovirus.
—Seram. Napoli porselenlen, Capodimonte imalathanesinin 1759'da Buen Retiro’ ya (ispanya) nakledilmesinden sonra, Napoli’de porselen üretimine ancak 1771’de yeniden başlanabildi, üretim 1834'e kadar yeniklasik üslupta sürdürüldü.
—Zootekn. Napoli domuzu, İtalyan domuz ırkı, (iberik domuzu tipindedir. Bakır rengine çalan siyah postludur. Etinin üstün nitelikli oluşuyla ünlüdür. XIX. yy.’da birçok İngiliz domuz ırkının yaratılmasında bu ırktan yararlanılmıştır.)
—ANSİKL. Güz. sant.
• Mimarlık. Erken Ortaçağ boyunca, Benevento’daki S. Sofia'dan Monte Cassino’daki S. Maria'ya (VIII. yy.) kadar, güney eyaletlerinde bi- zans biçimleri egemen durumdadır ve Monte Cassino manastırı, yunan kültürünün başlıca yayılma merkezini oluşturur.
Normanlar döneminde ustalar, genellikle arap işçiliğiyle bozulmuş ya da "değişik bir renk kazanmış" Cluny tipi planları benimsedi. Schwaben döneminde, Friedrich H'nin düşkün olduğu antik biçimler (Napoli’deki Capua kapısı) gotik öğelerle karıştı ve Anjoulu Carlo’nun tahta çıkışıyla transız gotik sanatının saygınlığı arttı. Napoli'deki San Lorenzo, San Domenico (yapımlarına 1267 ve 1289'da başlandı; her ikisi de XIX. yy.'da değişikliğe uğratıldı) ve Castel Nuovo’da bu etki açıkça kendini gösterir. Aynı etki, XIV. yy.’da San Pietro a Maiella, Santa Maria Donnaregina ve S. Maria incoronata'da yerel öğelerle karışarak değişik bir görünüm kazandı.
XV. yy.'da Toscana tarzından esinlenen yapılarda renkli dekorlar uzun süre egemen oldu. Floransak G. da Sangallo ve G. da Maiano, Alfonso IV için inşaat planları hazırladılar (Poggio Reale villası). Napoli en ilginç ve en özgün mimarlarına XVII. ve XVIII. yy.'larda kavuştu. Bergama lu C. Fanzago’nun ardından napolili mimar dekoratör ve heykelciler Domenico Antonio Vaccaro ve Ferdinando Sanfelice ile Caserta sarayı'nın mimarı L. Vanvitelli, barok buluşları ve fantezileri Napoli’ye yaydılar. Bu tarzın son örneği F. Fuga’nın yaptığı Gerolomini kilisesi’nin cephesidir. Yeniklasikçilik, San Francesco di Paola kilisesi (1817-1846) ve Antonio Niccolini'nin yaptığı Floridiana villası (1817) tarafından temsil edilir.
• Heykelcilik. Roman döneminde, heykelciler bizans fildişleri ve kumaşlarını örnek aldılar. Griffonlar, kıvrıkdallar ve palmetler, koroyeri bölmelerini ve mermer kaplamaları süslüyordu. XIV. yy.’da Sienalı Tino di Camaino, Napoli’ye Floransa tarzında büyük mezarları tanıttı. XV. yy.'da anıtsal heykel grupları görülmeye başladı: İsa’nın çarmıhtan indirilmesi, Isa’nın doğuşu; gereç olarak pişmiş toprak ya da boyalı ağacı kullanan G. Mazzoni, pitoresk ve naif nitelikte "canlı tablolar" gerçekleştirdi.
Barok döneminde, İsa'nın doğumunu sahneleyen ve birçok heykelcikten oluşan yapıtların yanı sıra, özellikle çeşmeler ve kent dekorları (immacolata dikilitaşı, 1751) napoli heykelciliğinin konularını oluşturur. Bunlara, Vanvitelli'nin Caserta sarayı bahçeleri için yaptığı kompozisyonlar, Sanse- vero dei Sangro capellası'nın G. Sammartino, F. Cfueirolo ve Antonio Corradini tarafından gerçekleştirilen görkemli oyma süslemeleri de katılabilir.
Resim. Napoli resminin ilk tezahürleri olan Monte Cassino minyatürcülerinin yapıtları, yunan ya da Suriye esintidir. XIV. yy.'da S. Martini’nin ve Maria Donnaregina kilisesi'nin koroyerini süsleyen Cavallini'nin gelişi Roberto di Oderisio gibi yerel dekoratörleri derinden etkiledi. Santa Maria incoronata’daki Kilise'nirı zaferi adlı tablonun bu son sanatçıya ait olduğu sanılır. Napoli, XV. yy.’da, aragönlu prenslerin eline geçti; ispanya ve Provence'la kurulan sıkı bağlar, resme de yansıdı. Bu uluslararası kültür, yerel sanatçıları, örneğin bir Colantonio’yu ve onun aracılığıyla Antonello da Messina'yı etkiledi.
Napoli, bütün XVI. yy. boyunca, kentte uzun süre kalmayan, gelip geçici ressamlara sahip oldu. Güney okulunda yenilik hareketi, ancak 1606’da Caravaggio’nun kente gelişiyle başladı. Caravaggio’nun, Caracciolo, Stanzione (her ikisi de San Martino manastır kilisesi’nin dekoratörüdür) ve Ribera gibi birçok öğrencisi oldu. XVII. yy. ortalan, belli bir klasikçiliğe doğru gelişme gösteren Stanzione’den, Bernardo Cavallino’nun lirizmine, “riberacılar"dan, savaş (S. Rosa) ve natürmort ressamlarına (Paolo Porpora, Ruoppolo vb.) kadar, çeşitli yetenekte sanatçılarıyla dikkati çeker. 1650’den başlayarak, Preti ve Giordano, her biri kendi tarzında olmak üzere, barok eğilimli bir dekoratif resim türü oluşturdular; XVIII. yy.’da, Solimenave öğrencisi Francesco De Mura, bunu daha da geliştirdiler. XIX. yy., Gıacinto Gigante gibi "Posillipo okulu”na bağlı manzara ressamlarıyla dikkati çeker.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
