Maktel Nedir?
SMD MiSiM
MAKTEL a. (ar. maktel). Esk. Bir kimsenin öldürüldüğü yer, cinayet mahalli: "Maktel ne ise katil de odur" (A. H. Tarhan).
—Ed. Hz. Ali’nin oğlu Hüseyin'in Kerbela'da şehit edilmesini konu edinen yapıt. (Maktel-i Hüseyin ya da Maktel-i Hüseyn de denir.) [Bk. ansikl. böl.]
—ANSİKL. Ed. Makteller Kerbela' olayını anlatırken birçok tarihsel ayrıntıyı doğru bir biçimde verir. Ancak bu yapıtlara zengin menkıbeler eklenmiş, anlatılan olaylar romanlaştırılmıştır. Öte yandan anlatılanlar trajik yönüyle canlandırılmış, okuyanı ve dinleyeni etkileyecek, heyecanlandıracak, gözyaşı döktürecek bir anlatım yolu izlenmiştir Bu yapıtlar şii, alevi çevreler gibi Sünni çevrelerde de geniş ilgi gördü. İlk maktel kitapları arap dilinde yazıldı. Türün ilk örneğinin Ebu Mihnef Uıt bin Yahya’nın (öl. 774) yazdığı Kitabû maktel İl-Hüseyn olduğu kabul edilir. Bu yapıtı Ebül Ferec Isfahani’nin (897-967) Makatil üt-talibin'ı, Ebu ishak Isferayini’nin (öl. 1027) Nur ül-ayn fimeşhed İl-Hüseyn’i, Seyit Radiyüttin Tavusi’nin (1193-1266) Masra-i tavusi diye bilinen yapıtı izledi. İran edebiyatında Hüseyin Vaiz Kâşifi’nin (öl. 1505) Ravzat üş-şüheda'sı büyük ün kazandı; türkçeye de çevrildi ve türkçe bazı yapıtlara kaynak oldu. Türkçe en eski maktelin Kastamonulu Şazi’nin manzum Maktel-i Hüseyin'i (1361) olduğu kabul edilir. Yahya bin Bahşi’nın aynı adı taşıyan yapıtı (1499), Lamii’nin (öl. 1532) Kitabı âlı Resul'ü, hacı Nurettin Efendı’nin Makteli Hüseyin’i (1530-1531) de manzum yapıtlardır. Gelibolulu Cami’nin Saadetname'si
(1534’ten sonra, başka bır tarihlemeye göre 1545-1560 arasında), Âşık bin Ali Nattai’nin yapıtı (1546’dan önce), Hüseyin Vaiz Kâşifi’nin yapıtının çevirileridir. Fuzuli’ nin Hadikat üs-süeda'sı da aynı yapıttan yararlanılarak meydana getirilmiş, düzyazı metin içinde manzum bölümlerin yer aldığı bir yapıttır. Türk edebiyatında en başarılı ve en çok okunmuş maktel budur.
Sponsorlu Bağlantılar
—ANSİKL. Ed. Makteller Kerbela' olayını anlatırken birçok tarihsel ayrıntıyı doğru bir biçimde verir. Ancak bu yapıtlara zengin menkıbeler eklenmiş, anlatılan olaylar romanlaştırılmıştır. Öte yandan anlatılanlar trajik yönüyle canlandırılmış, okuyanı ve dinleyeni etkileyecek, heyecanlandıracak, gözyaşı döktürecek bir anlatım yolu izlenmiştir Bu yapıtlar şii, alevi çevreler gibi Sünni çevrelerde de geniş ilgi gördü. İlk maktel kitapları arap dilinde yazıldı. Türün ilk örneğinin Ebu Mihnef Uıt bin Yahya’nın (öl. 774) yazdığı Kitabû maktel İl-Hüseyn olduğu kabul edilir. Bu yapıtı Ebül Ferec Isfahani’nin (897-967) Makatil üt-talibin'ı, Ebu ishak Isferayini’nin (öl. 1027) Nur ül-ayn fimeşhed İl-Hüseyn’i, Seyit Radiyüttin Tavusi’nin (1193-1266) Masra-i tavusi diye bilinen yapıtı izledi. İran edebiyatında Hüseyin Vaiz Kâşifi’nin (öl. 1505) Ravzat üş-şüheda'sı büyük ün kazandı; türkçeye de çevrildi ve türkçe bazı yapıtlara kaynak oldu. Türkçe en eski maktelin Kastamonulu Şazi’nin manzum Maktel-i Hüseyin'i (1361) olduğu kabul edilir. Yahya bin Bahşi’nın aynı adı taşıyan yapıtı (1499), Lamii’nin (öl. 1532) Kitabı âlı Resul'ü, hacı Nurettin Efendı’nin Makteli Hüseyin’i (1530-1531) de manzum yapıtlardır. Gelibolulu Cami’nin Saadetname'si
(1534’ten sonra, başka bır tarihlemeye göre 1545-1560 arasında), Âşık bin Ali Nattai’nin yapıtı (1546’dan önce), Hüseyin Vaiz Kâşifi’nin yapıtının çevirileridir. Fuzuli’ nin Hadikat üs-süeda'sı da aynı yapıttan yararlanılarak meydana getirilmiş, düzyazı metin içinde manzum bölümlerin yer aldığı bir yapıttır. Türk edebiyatında en başarılı ve en çok okunmuş maktel budur.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
