Mali Nedir?

MALİ sıf. (ar. mâl ve -/'den m SU).
1. Mal ve para ile ilgili; parasal: Mali durum.
2. Mâliyeye ilişkin, maliye ile ilgili: Mali önlemler.

—Esk. İlm-i mali, maliye bilimi.

—Bank. Mali senet ya da Mali evrak, bir kredi açılışını temsil etmek üzere çıkarılan ve mobilize edildiğinde ikraza bankaya finansman yenilemesi yapmak olanağını sağlayan senet. || Mali işlemler, mali piyasa tarafından firmalara öz sermaye ya da uzun vadeli krediler (sermaye artırımı, tahvil emisyonu) verilmesine yarayan işlemler.

—ikt. Özel ya da kamusal malvarlıklarının yönetilmesine ve sermaye piyasasında yapılan uzun vadeli işlemlere (hisse senetleri, tahvil emisyonları) ilişkin olan şeye denir. || Mali kesim, bir ülkede iktisadi etkinliklerin finansmanında rol oynayan kurumlan kapsayan kesim. (Mali kesim, ülke ekonomisinin gelişmişlik derecesine göre genişlemekte ya da daralmaktadır. Türkiyede bu kesim, başta bankacılık sistemi olmak üzere, sosyal güvenlik kurumlan, sigorta şirketleri, kredi kooperatifleri, sermaye piyasası ve örgütlenmemiş para piyasasından oluşmaktadır.) || Mali yük, devletçe ve yerel resmi makamlarca yapılan vergi ve benzeri alımların global kitlesiyle gayrısafi hasıla ya da gayrısafi ulusal gelir arasındaki karşılaştırmadan çıkan sonuç. (Bu karşılaştırma, bir orantı kurmayı sağlar. Çoğu kez, “mali baskı” adı verilen bu orantı, birbirinden az çok uzak yıllar ya da farklı ülkeler arasında karşılaştırmalar yapmakta kullanılır. Birinci karşılaştırma daha anlamlı ve daha güvenilirdir. Bu karşılaştırma, bütün ülkelerde, zamanla kamu harcamalarının ya da mali yükün sürekli bir biçimde artığını açıkça ortaya koymaktadır.

—ikt. tar. Mali cizye, OsmanlI devletinde, savaşta kazanılan düşman topraklanndan alınan cizye, müstemenlerden alınan gümrük, barış karşılığında düşmandan alınan mallar vb. gelirler için kullanılan deyim. (Bu gelir, savaş giderleriyle subaylara ve bunların hizmetinde bulunan askerlere; kale, mescit, köprü gibi tesislere harcanırdı.)

—işi. ikt. Mali bunalım, bir işletmenin ödeme güçlüğüne düşmesi, kredi alabilme olanaklarını yitirmesi.

—Mal. Kamu mâliyesi, özel maliye ya da para işleriyle ilgili olan. || Mali analist, bir bankada, bir işletmede, bir ekonomik kuruluşta taşınır değerlerle yatırım projelerinin seçimini ve verimlilik incelemelerini yapan uzman. || Mali cebir, vadeli ve faizli işlemler, amortisman hesapları, dönem başı ve dönem sonu taksitlerle yatırımlar, rant ve istikrar hesapları gibi parasal işlemleri konu alan bilim dalı. || Mali durum, bir kimsenin ya da bir grubun, belli bir anda, gereksinimleri karşılığı elinde bulunan parasal kaynaklar; bir kimsenin, bir topluluğun bütçesi. || Mali yıl, devlet bütçesinin uygulandığı genel olarak bir yıllık süre.

—Muhs. Mali bilanço, mali yasaların koyduğu kural ve yaptırımlara uygun olarak düzenlenen bilanço. (Bk. ansikl. böl.)

—Uluslarar. İkt. Mali taahhütler, bir ülkenin, yabancıların elinde ya da dışarıda bulunan ve o ülke merkez bankasının, talep olduğu zaman, başka dövizlere çevrilmesini karşılamak zorunda olduğu dövizlerin tutarı.

—Vergi huk. Malı kaza, vergi anlaşmazlıklarını çözümlemek amacıyla uygulanan yargı sistemi. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. Mal. Mali yıl olarak adlandırılan bütçe yılının başlama zamanı, ülkelere göre değişmektedir. Genellikle ocak, mart, nisan, haziran ve temmuz aylarından biri mali yılın başlangıç ayı olarak kabul edilir. Türkiye'de Meşrutiyet döneminde mali yılbaşı olarak 1 mart kabul edilmişti. Cumhuriyet döneminde ise 1926 -1944 arasında 1 haziran, 1945-1948 yıllarında 1 ocak, 1949-1983 yıllarını kapsayan dönemde 1 mart, 1983'ten sonra da 1 ocak mali yılbaşı olarak kabul edilmiştir.

—Muhs. Vergi bilançosu da denilen mali bilançolar hazırlanırken aktifi oluşturan kalemlere (bina, demirbaş, hisse senetleri, tahviller vb.) değer biçilmesinde amortisman ve karşılıklara uygulanacak amortisman oranlarının saptanmasında kâr ve zarar hesaplarının hazırlanmasında vb. işlemlerde Vergi usul kanunu hükümlerine uyulması zorunludur. Çünkü, vergiye konu olan ticari kazançlar, ancak bu yasa hükümlerinin yerine getirilmesiyle doğru bir biçimde saptanabilir. Mali bilançolar aynı zamanda Maliye bakanlığından izni alınmış ve Vergi kanunu hükümlerine uygun olarak düzenlenmiş "yatırımın indirimleri''nin de kârdan düşülmesine olanak sağlar. Bütün bu özellikleri nedeniyle işletmeler, ticari bilançolarının yanında mali bilanço da hazırlamaktadır. Ancak, mali bilanço hazırlanması bir zorunluluk değildir. Ticari bilançolarını düzenlerken Vergi kanunu hükümlerini aynen yerine getiren işletmelerin vergi karşısındaki durumları da belirleneceği için yalnızca bu bilançoyla yetinebilirler.

-—Verg. huk. Yükümlülük, ceza kesme, vergi tahsili vb. konularda ortaya çıkan vergi anlaşmazlıkları, ülkelerin mali kaza sistemlerine göre genel ya da özel mahkemeler tarafınaan çözümlenir Türkiye'de, 1982'ye kadar, vergi uyuşmazlıklarında itiraz komisyonları, Temyiz komisyonları ve son karar organı olarak da Danıştay yetkili kılınmıştı. 1982'de bu sistem değiştirilerek yeni bir yasal düzenleme getirildi. Buna göre, mali anlaşmazlıklar 2575 sayılı Danıştay kanunu, 2576 sayılı Bölge idare mahkemeleri, idare mahkemeleri ve Vergi mahkemelerinin kuruluşu ve görevleri hakkında kanun ve 2577 sayılı idari yargılama usulü kanunlanna göre çözümlenmektedir. Bu yasalara uygun olarak, 1982’de Bölge idare mahkemeleri, İdare mahkemeleri ve Vergi mahkemeleri göreve başlamıştır. Böylece Vergi mahkemesi, itiraz ve Temyiz komisyonlarının yerine geçmiştir Bu yem düzenlemeye göre itirazlar, yetkili Bölge mahkemesi ve Vergi mahkemesine yapılmakta, temyiz için de Danıştay'a başvurulmaktadır. Ayrıca Vergi mahkemelerinin kurulması ile çeşitli yasalarda yer alan vergi yargılama usulü hükümleri de yürürlükten kaldırılarak, yerine 2577 sayılı idari yargılama usulü konmuştur.

MALİ sıf. (fars. mâli). Esk.
1. Bir şeyle dolmuş bulunan, dolu: "Raşid’in şiirleri ekseriya hikmetle mâlîdir" (A. R. Altınay).
2. Çok, fazla.