Masonluk Nedir?
SMD MiSiM
MASONLUK a.
1. Üyelerinin (biraderler ya da kardeşleı) birbirlerini işaret ya da amblemlerinden tanıdıkları ve sırlarını saklı tutmaya yemin ettikleri kapalı gizli değil dünya çapında dernek. (Eşanl. FARMASONLUK.) [Bir grup mason bir loca, bir grup loca da bir obediyans oluşturur] (Bk. ansikl. böl.)
2. Mason olma durumu.
—ANSİKL. Masonluğun tarihi konusunda iki ayrı görüş vardır; efsanesi bol mitçi okulun görüşüyle masonluk olgusunu insan bilimleriyle bütünleştirmeye çalışan bilimsel okulun görüşü (ya da masonolojı). Bu ikinci görüş, özellikle, 1884'te kurulan Londra mason locası Ouatuor Coronati tarafından temsil edilir.
Masonluğun tarihi üç döneme ayrılır:
1. ameli masonluk, yani ortaçağ yapı işçileri dönemi;
2. geçiş dönemi (XVI.-XVII. yy.), bu dönemde, bilinmeyen bazı nedenlerle inşaat sanatına yabancı birtakım üyeler de kabul edilmeye başlandığından ordr’un niteliği yavaş yavaş değişti;
3. spekülasyon dönemi. Dört londra locası, 1717’de bir "Büyük Loca" kurdular ve bu loca 1723'te kendisine bir ana tüzük hazırladı. Bu ana tüzüğe, yazarının adıyla Anderson ana tüzüğü denirse de, aslında bunun esin kaynağı hiç olmazsa kısmen, büyük bir etkiye sahip olduğu anlaşılan Royal Society’nin üyelerinden ünlü Dösaguliers’dir. Anderson ana tüzüğü, günümüzde de evrensel masonluğun temel yasasını oluşturur, ilkeleri şunlardır: Tanrı’ya inanma, ahlak kurallarına kesinlikle uyma, meşru iktidarlara saygı ve aynı zamanda din serbestliği. Bu son husus o dönem İngiltere’si için çok önemliydi ve papacılar'a, yani katoliklere de masonluğa kabul edilme olanağı sağlıyordu. Flatta bunlardan biri, Norfolk dükü, büyük üstat bile oldu (1731). XVIII. yy.'da, masonluk, birbirine rakip iki Büyük Loca' ya bölündü. Bunlardan biri, İrlandalIlar tarafından kurulan ve 1717-1723 ana tüzük çülerini eski temel görenekleri terk etmekle suçlayan Antientler locası; öteki de Modernler adı verilen Büyük Loca’ydı. Antientler’in kuramcısı, Ahiman Pezon (1756) adlı kitabıyla Laurence Dermott' tu. Çekişme, ancak 1813'te, Act ol Union (Birleşme andı) ile son buldu. Act ol Union günümüzde İngiltere Büyük Locası' nın ana tüzüğünü oluşturur ve İngiltere Büyük Locası da bütün dünyadaki büyük locaların anası sayılır. Günümüzde, Act ol Union'a, AntientleYin, yani gelenekçi ve dine sıkıca bağlı eğilimin bir zaferi gözüyle bakılmaktadır.
• Ritler. XVIII. yy.'ın ortalarına kadar, hiç olmazsa bütünü bakımından tek ve aynı kalan mason ritüeli, özellikle kıta Avrupası’nda kapalılığın yeniden gündeme gelmesinden dolayı, çeşitli ritlere, bu ritler de ayrıca birtakım dallara bölündüler. Bunların çoğu zamanla kaybolup gitti. Örneğin, Fransız ulusal Büyük Loca’sında dört rit uygulanır: emülasyon riti, transız riti, rektifiye İskoç riti, eski ve kabul edilmiş İskoç riti. Fransa Büyük Locası, bu sonuncu riti uygular. Fransız ritinin çoğunlukta olduğu bazı Büyük Doğu Locaları da aynı riti uygularlar.
• Dereceler. "Aziz Yuhanna'nın saf ve gerçek masonluğu" üç dereceyi içerir: çırak, kalfa ve usta ya da üstat (bu sonuncunun Royal Arch denen tamamlayıcı bir derecesi daha vardır). "Remzi" ya da "mavi” masonluk denen bu sistemden ayrı olarak, XVIII. yy.’dan bu yana birçok "yüksek dereceler” sistemi daha gelip geçmiştir. Günümüzde bunların belli başlı iki tanesi, Galya Büyük Priyörtüğü ile Eski ve kabul edilmiş İskoç riti Yüksek Şûrası’d». Birincisinin üç yüksek derecesi vardır: Saint Andrevvs İskoç üstadı, acemi seyis ve Kutsal kentin hayırsever şövalyesi. Bütün dünyada ve özellikle ABD’de yaygın durumda olan diğer Yüksek Şûralar ile ilişkileri olduğu için uluslararası büyük önem taşıyan İkincisiyse, otuz üç yüksek derece tevcih eder (bunların çoğu geçerliliğini kaybetmiştir). Bu derecelerin belli başlı iki tanesi Rose-Croix şövalyesi (18. derece) İle Kadoş şövalyesi (30. derece) dereceleridir.
• Yönetim. Her locanın başında bir üstadı muhterem ve ona yardım eden görevliler (nazırlar, muhakkikler vb.) bulunur. Her obediyansın başında da bir büyük üstat yer alır. Türkiye Büyük Locası'nın seçimle işbaşına gelen bir Büyük Görevliler Kurulu (yönetim kurulu) vardır.
Bütün obediyanslarda, özel servislerce yerine getirilen yardımlaşma ve hayır işlerine büyük bir önem verilir. Yılda bir kez Büyük Loca toplantısı yapılır.
• Devlet güçleriyle ilişkiler. Birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de masonluk bir dernek kimliğindedir. Fransa'da hukuken her obediyans bir dernek biçimini alır (1 haziran 1901 tarihli yasa). Büyük Britanya’da, ilgili makamlara üyelerin resmi bir listesi verilir. Totaliter ülkelerde masonluk yasaklanmış, bazen de kıyıma uğratılmıştır.
• Kadınlara özgü ve "karma" obediyanslar. Masonluk, ilke olarak, kadınları kabul etmez. (Anderson ana tüzüğü, madde 3.) Eskiden Fransa'da kadınlara açık bir masonluk kuruluşu vardı, flitleri erkeklerinkinden tamamen farklı olmakla birlikte, bu masonluğun belirgin remizleri bulunmaktaydı. Devrim arifesinde, bu kuruluşun büyük üstadı Lamballe prensesiydi, fakat Terör döneminde öldürüldü. XIX. yy.’da kadın masonluğu giderek zayıfladı ve sonunda büsbütün ortadan kalktı.
1893'te, tekris edilmiş ilk kadın mason Maria Deraismes, Droit humain adı altında, kökten farklı bir ruh taşıyan, iki cinse de açık, devrimci feminist nitelikte ve açıkça antiklerikal bir obediyans kurdu. Ama bu başka obediyanslarca tanınmadı. İngiltere'de de başkalarınca tanınmayan birçok kadın obediyansı ya da karma obediyanslar vardır. Bunlardan Order of Women freemasons örgütleniş biçimini aynen İngiltere Büyük Locası'ndan almıştır.
• ilkeler ve öğretim. Masonluk, kendisini "alegoriler perdesi ardında simgeler aracılığıyla öğretilen özel bir ahlak sistemi” (İngiliz ritüeli) olarak tanımlar. 1782’de, Wil- helmsbad toplantısında kabul edilen ünlü Masonluk kuralları, bu tanıma rektifiye İskoç ritine özgü bir hıristiyanlık rengi kattı. Buna karşılık, Büyük Doğu, masonluğun amacını daha geniş ve daha laik bir formülle dile getirir: “insanlığın manevi ve maddi ilerlemesi".
Masonluğun özü, yapı sanatından alınma simgeciliğinde ve bazı ritler için, kapanığındadır Localarda bazı çalışmalar da yapılır, yani masonluğun temaları derinlemesine incelenir. Araştırma locaları, masonluk tarihi üzerinde uzmanlaşırlar. Eğitim locaları, törenlerin provalarla öğretilmesini amaçlar. Çoğunlukla uzun ve öğrenilmesi güç olan bu törenlerin Emülasyon riti sırasında ilke olarak, ezbere bilinmesi gerekir. Özellikle “muntazam" masonlukta siyaset ve din tartışmaları yasaktır.
• Masonluk ve Katolik kilisesi. XVIII. yy.'da, papa Clemens XII in eminenti bullası (1738), Benedictus XIV de Providas bullası (1751) ile masonluğu mahkûm ettiler. Bunun, hiç olmazsa kısmen, tahttan indirilen ve Roma'ya sığınan Stuartlar hanedanının uğradığı talihsizliğe bağlı siyasal nedenlerden kaynaklandığı düşünüldü. Masonluk, birçok protestan ülkede de yasaklandı. Bullalar, parlamentolarca onaylanmadığından Fransa'da uygulanmadı. XIX. yy.’da, Kilise, antiklerikaiizme karşı tepkisini bir dizi mahkûmiyetle gösterdi. Bunlardan sonuncusu olan, papa Leo Xlll'ün encyclicası Humanum genus (1884), tümüyle farklı bir esinle ve tamamen dinsel bir endişeyle kaleme alınmıştır. İngiliz masonluğu, bu uzun çekişmenin dışında kaldı. Nihayet, çekişme, Kutsal Kongregasyon’un inançöğretisi üzerine bir notuyla son buldu. Kutsal Kongregasyon'un praefectusu kardinal Seper tarafından imzalanmış olduğu (ekim 1974) için “Seper belgesi” adı verilen bu notta, antiklerikal olmayan locaların yani gerçekta"muntazam” mason localarınınilan edilen yasaklamaların kapsamına girmediği belirtiliyordu.
• Masonluk ve kalfalık. Kalfalık, ameli masonluktan türemiş bir kuruluş değildir. Böyle bir karışıklığın doğmasına, XIX. yy.’da bazı "propagandalar" neden olmuştur.
• Türkiye'de masonluk. 1738’de Halep ve İzmir'de, daha sonra da İstanbul’da mason locaları açıldığına dair kayıtlar varsa da, bu ilk localar hakkındaki bilgiler sınırlıdır. Papa Clemens Xll’nin masonluğu aforoz eden 8 mayıs 1738 tarihli mektubunun ve İstanbul'daki kiliselerin sürdürdüğü mücadelenin etkisiyle, 1748'de Mahmut I mason localarını kapattı. 1760’lı yıllarda Marsilya Ana Locası, İstanbul, İzmir ve Selanik’te localar açtı; çeşitli obe- diyanslara bağlı başka localar da bunları izledi. Mahmut II, yeniçerilik kurumunu kaldırdığı sıralarda masonluğu da yasakladı ve bu yasak Kırım savaşı’na kadar yürürlükte kaldı. Kırım savaşı ve izleyen olaylar, OsmanlI devletinin Avrupa devletleriyle olan ilişkilerini artırınca, birçok avrupalı, bu arada çok sayıda mason, imparatorluğun sahil kentlerine gelip yerleşti. Önce Fransızlar İstanbul'da bir loca kurdular. Bunu başka transız localarıyla İngiliz, İtalyan, alman vb. locaları izledi, ilk elli yıl içinde açılan locaların sayısı elliyi aşıyor, bu localar çeşitli meslek, din ve ırktan önde gelen kişileri bir araya getiriyordu. 1861'de mısırlı prens Mustafa Fazıl Paşa mevcut localardan üye alarak çalışması öngörülen OsmanlI Yüksek Şûrası’nı (Şura-yı âli-i osmani) kurdu. Bu şûra düzenli bir çalışma yapamadı ve bir Büyük Loca kurma tasarısı uzun yıllar askıda kaldı. ikinci meşrutiyet’in ilanından sonra Yüksek Şûra yeniden çalışmaya başladı. 1 ağustos 1909'da da Büyük Loca (Maşrıkı azam-ı osrfıani) kuruldu. Balkan savaşı, Birinci Dünya savaşı ve Kurtuluş savaşı yıllarında masonluk örgütlü bir yapı içinde çalışıp gelişme koşullarını bulamadı. Cumhuriyet ilan edildiğinde Büyük Loca'nın kurduğu 42 locadan yalnız 11’i etkinliğini sürdürüyordu ve faal türk masonlarının sayısı 500 kadardı. Öteki localar ya kapanmış ya da ulusal sınırlar dışında kalmıştı. 1935’te masonluk yasaklandığında 23 locada 2 000 kadar mason bulunuyordu. 1948’de Türkiye Yüksek Şûrası, Türk mason derneği adı altında çalışmalara başladı. Bu kuruluşta Yüksek Şûra felsefi derecelerle birlikte ilk üç derecenin de (remzilocalar) yönetimini üstlendi. 1935' ten önceki locaları canlandırma yoluna gidilmedi ve Yüksek Şûra'ya bağlı yeni localar açılmaya başladı. 1950’de Yüksek Şûra'ya bağlı bir Büyük Loca kurularak remzî localar bu Büyük Loca'ya katıldı. 1954'te Yüksek Şûra, Ankara ve İzmir' de remzî locaların yönetsel işleriyle uğraşmak üzere Yüksek Şûra temsilcileri başkanlığında heyetler kurulmasını, heyetlerin de Yüksek Şûra'ya bağlanmasını öngören “ünite talimatnamesi" yayımladı. Daha sonra bu birimler Büyük Loca'ya dönüştürüldü. Başka bölgelerdeki denetim hakkını yitiren Türkiye Büyük Locası da İstanbul Büyük Locası oldu. 1955'te Yüksek Şûra, remzî derecelere ait bütün iktidarı kurulacak olan bir Büyük Loca’ya devrettiğini açıklayan bir beyanname yayımladı. Bu Büyük Loca’nın kurulması pek çok tartışmaya yol açtı ve 1955'te Ankara’da, hiçbir zaman faaliyete geçmeyecek olan Türkiye Büyük Locası kuruldu. Bir yıl sonra İstanbul'da çalışmaya başlayan Türkiye Büyük Locası’na Ankara'daki sekiz locanın altısı dışında kalan bütün localar katıldı. Bu ikilik 13 aralık 1956'da İstanbul’da yapılan bir toplantı sonucunda ortadan kaldırıldı ve bütün localar birleşerek Türkiye Büyük Locası'nı kurdular. Bu kuruluşun "muntazam" Büyük Localar tarafından tanınması zaman aldı ve Türkiye Büyük Locası, ancak 1965’te düzene kavuştu. Daha sonra, Büyük Loca' daki bir seçimi onaylamayan Yüksek Şûra Türkiye Büyük Locası’yla ilişkisini kesince yeniden düzensizlik başladı. Büyük Loca'ya bağlı kalan 33 dereceli masonlar, 24 ekim 1967’de Yüksek Şûra'yı yeniden örgütlediler. 1909'da kurulmuş olan Türkiye Büyük Locası, bugün bptün dünyadaki "muntazam" mason otoritelerince, Türkiye Yüksek Şûrasıda 1861 tarihli kuruluşuyla bütün "muntazam” Yüksek Şûra'laroa tanınmaktadır.
1. Üyelerinin (biraderler ya da kardeşleı) birbirlerini işaret ya da amblemlerinden tanıdıkları ve sırlarını saklı tutmaya yemin ettikleri kapalı gizli değil dünya çapında dernek. (Eşanl. FARMASONLUK.) [Bir grup mason bir loca, bir grup loca da bir obediyans oluşturur] (Bk. ansikl. böl.)
Sponsorlu Bağlantılar
—ANSİKL. Masonluğun tarihi konusunda iki ayrı görüş vardır; efsanesi bol mitçi okulun görüşüyle masonluk olgusunu insan bilimleriyle bütünleştirmeye çalışan bilimsel okulun görüşü (ya da masonolojı). Bu ikinci görüş, özellikle, 1884'te kurulan Londra mason locası Ouatuor Coronati tarafından temsil edilir.
Masonluğun tarihi üç döneme ayrılır:
1. ameli masonluk, yani ortaçağ yapı işçileri dönemi;
2. geçiş dönemi (XVI.-XVII. yy.), bu dönemde, bilinmeyen bazı nedenlerle inşaat sanatına yabancı birtakım üyeler de kabul edilmeye başlandığından ordr’un niteliği yavaş yavaş değişti;
3. spekülasyon dönemi. Dört londra locası, 1717’de bir "Büyük Loca" kurdular ve bu loca 1723'te kendisine bir ana tüzük hazırladı. Bu ana tüzüğe, yazarının adıyla Anderson ana tüzüğü denirse de, aslında bunun esin kaynağı hiç olmazsa kısmen, büyük bir etkiye sahip olduğu anlaşılan Royal Society’nin üyelerinden ünlü Dösaguliers’dir. Anderson ana tüzüğü, günümüzde de evrensel masonluğun temel yasasını oluşturur, ilkeleri şunlardır: Tanrı’ya inanma, ahlak kurallarına kesinlikle uyma, meşru iktidarlara saygı ve aynı zamanda din serbestliği. Bu son husus o dönem İngiltere’si için çok önemliydi ve papacılar'a, yani katoliklere de masonluğa kabul edilme olanağı sağlıyordu. Flatta bunlardan biri, Norfolk dükü, büyük üstat bile oldu (1731). XVIII. yy.'da, masonluk, birbirine rakip iki Büyük Loca' ya bölündü. Bunlardan biri, İrlandalIlar tarafından kurulan ve 1717-1723 ana tüzük çülerini eski temel görenekleri terk etmekle suçlayan Antientler locası; öteki de Modernler adı verilen Büyük Loca’ydı. Antientler’in kuramcısı, Ahiman Pezon (1756) adlı kitabıyla Laurence Dermott' tu. Çekişme, ancak 1813'te, Act ol Union (Birleşme andı) ile son buldu. Act ol Union günümüzde İngiltere Büyük Locası' nın ana tüzüğünü oluşturur ve İngiltere Büyük Locası da bütün dünyadaki büyük locaların anası sayılır. Günümüzde, Act ol Union'a, AntientleYin, yani gelenekçi ve dine sıkıca bağlı eğilimin bir zaferi gözüyle bakılmaktadır.
• Ritler. XVIII. yy.'ın ortalarına kadar, hiç olmazsa bütünü bakımından tek ve aynı kalan mason ritüeli, özellikle kıta Avrupası’nda kapalılığın yeniden gündeme gelmesinden dolayı, çeşitli ritlere, bu ritler de ayrıca birtakım dallara bölündüler. Bunların çoğu zamanla kaybolup gitti. Örneğin, Fransız ulusal Büyük Loca’sında dört rit uygulanır: emülasyon riti, transız riti, rektifiye İskoç riti, eski ve kabul edilmiş İskoç riti. Fransa Büyük Locası, bu sonuncu riti uygular. Fransız ritinin çoğunlukta olduğu bazı Büyük Doğu Locaları da aynı riti uygularlar.
• Dereceler. "Aziz Yuhanna'nın saf ve gerçek masonluğu" üç dereceyi içerir: çırak, kalfa ve usta ya da üstat (bu sonuncunun Royal Arch denen tamamlayıcı bir derecesi daha vardır). "Remzi" ya da "mavi” masonluk denen bu sistemden ayrı olarak, XVIII. yy.’dan bu yana birçok "yüksek dereceler” sistemi daha gelip geçmiştir. Günümüzde bunların belli başlı iki tanesi, Galya Büyük Priyörtüğü ile Eski ve kabul edilmiş İskoç riti Yüksek Şûrası’d». Birincisinin üç yüksek derecesi vardır: Saint Andrevvs İskoç üstadı, acemi seyis ve Kutsal kentin hayırsever şövalyesi. Bütün dünyada ve özellikle ABD’de yaygın durumda olan diğer Yüksek Şûralar ile ilişkileri olduğu için uluslararası büyük önem taşıyan İkincisiyse, otuz üç yüksek derece tevcih eder (bunların çoğu geçerliliğini kaybetmiştir). Bu derecelerin belli başlı iki tanesi Rose-Croix şövalyesi (18. derece) İle Kadoş şövalyesi (30. derece) dereceleridir.
• Yönetim. Her locanın başında bir üstadı muhterem ve ona yardım eden görevliler (nazırlar, muhakkikler vb.) bulunur. Her obediyansın başında da bir büyük üstat yer alır. Türkiye Büyük Locası'nın seçimle işbaşına gelen bir Büyük Görevliler Kurulu (yönetim kurulu) vardır.
Bütün obediyanslarda, özel servislerce yerine getirilen yardımlaşma ve hayır işlerine büyük bir önem verilir. Yılda bir kez Büyük Loca toplantısı yapılır.
• Devlet güçleriyle ilişkiler. Birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de masonluk bir dernek kimliğindedir. Fransa'da hukuken her obediyans bir dernek biçimini alır (1 haziran 1901 tarihli yasa). Büyük Britanya’da, ilgili makamlara üyelerin resmi bir listesi verilir. Totaliter ülkelerde masonluk yasaklanmış, bazen de kıyıma uğratılmıştır.
• Kadınlara özgü ve "karma" obediyanslar. Masonluk, ilke olarak, kadınları kabul etmez. (Anderson ana tüzüğü, madde 3.) Eskiden Fransa'da kadınlara açık bir masonluk kuruluşu vardı, flitleri erkeklerinkinden tamamen farklı olmakla birlikte, bu masonluğun belirgin remizleri bulunmaktaydı. Devrim arifesinde, bu kuruluşun büyük üstadı Lamballe prensesiydi, fakat Terör döneminde öldürüldü. XIX. yy.’da kadın masonluğu giderek zayıfladı ve sonunda büsbütün ortadan kalktı.
1893'te, tekris edilmiş ilk kadın mason Maria Deraismes, Droit humain adı altında, kökten farklı bir ruh taşıyan, iki cinse de açık, devrimci feminist nitelikte ve açıkça antiklerikal bir obediyans kurdu. Ama bu başka obediyanslarca tanınmadı. İngiltere'de de başkalarınca tanınmayan birçok kadın obediyansı ya da karma obediyanslar vardır. Bunlardan Order of Women freemasons örgütleniş biçimini aynen İngiltere Büyük Locası'ndan almıştır.
• ilkeler ve öğretim. Masonluk, kendisini "alegoriler perdesi ardında simgeler aracılığıyla öğretilen özel bir ahlak sistemi” (İngiliz ritüeli) olarak tanımlar. 1782’de, Wil- helmsbad toplantısında kabul edilen ünlü Masonluk kuralları, bu tanıma rektifiye İskoç ritine özgü bir hıristiyanlık rengi kattı. Buna karşılık, Büyük Doğu, masonluğun amacını daha geniş ve daha laik bir formülle dile getirir: “insanlığın manevi ve maddi ilerlemesi".
Masonluğun özü, yapı sanatından alınma simgeciliğinde ve bazı ritler için, kapanığındadır Localarda bazı çalışmalar da yapılır, yani masonluğun temaları derinlemesine incelenir. Araştırma locaları, masonluk tarihi üzerinde uzmanlaşırlar. Eğitim locaları, törenlerin provalarla öğretilmesini amaçlar. Çoğunlukla uzun ve öğrenilmesi güç olan bu törenlerin Emülasyon riti sırasında ilke olarak, ezbere bilinmesi gerekir. Özellikle “muntazam" masonlukta siyaset ve din tartışmaları yasaktır.
• Masonluk ve Katolik kilisesi. XVIII. yy.'da, papa Clemens XII in eminenti bullası (1738), Benedictus XIV de Providas bullası (1751) ile masonluğu mahkûm ettiler. Bunun, hiç olmazsa kısmen, tahttan indirilen ve Roma'ya sığınan Stuartlar hanedanının uğradığı talihsizliğe bağlı siyasal nedenlerden kaynaklandığı düşünüldü. Masonluk, birçok protestan ülkede de yasaklandı. Bullalar, parlamentolarca onaylanmadığından Fransa'da uygulanmadı. XIX. yy.’da, Kilise, antiklerikaiizme karşı tepkisini bir dizi mahkûmiyetle gösterdi. Bunlardan sonuncusu olan, papa Leo Xlll'ün encyclicası Humanum genus (1884), tümüyle farklı bir esinle ve tamamen dinsel bir endişeyle kaleme alınmıştır. İngiliz masonluğu, bu uzun çekişmenin dışında kaldı. Nihayet, çekişme, Kutsal Kongregasyon’un inançöğretisi üzerine bir notuyla son buldu. Kutsal Kongregasyon'un praefectusu kardinal Seper tarafından imzalanmış olduğu (ekim 1974) için “Seper belgesi” adı verilen bu notta, antiklerikal olmayan locaların yani gerçekta"muntazam” mason localarınınilan edilen yasaklamaların kapsamına girmediği belirtiliyordu.
• Masonluk ve kalfalık. Kalfalık, ameli masonluktan türemiş bir kuruluş değildir. Böyle bir karışıklığın doğmasına, XIX. yy.’da bazı "propagandalar" neden olmuştur.
• Türkiye'de masonluk. 1738’de Halep ve İzmir'de, daha sonra da İstanbul’da mason locaları açıldığına dair kayıtlar varsa da, bu ilk localar hakkındaki bilgiler sınırlıdır. Papa Clemens Xll’nin masonluğu aforoz eden 8 mayıs 1738 tarihli mektubunun ve İstanbul'daki kiliselerin sürdürdüğü mücadelenin etkisiyle, 1748'de Mahmut I mason localarını kapattı. 1760’lı yıllarda Marsilya Ana Locası, İstanbul, İzmir ve Selanik’te localar açtı; çeşitli obe- diyanslara bağlı başka localar da bunları izledi. Mahmut II, yeniçerilik kurumunu kaldırdığı sıralarda masonluğu da yasakladı ve bu yasak Kırım savaşı’na kadar yürürlükte kaldı. Kırım savaşı ve izleyen olaylar, OsmanlI devletinin Avrupa devletleriyle olan ilişkilerini artırınca, birçok avrupalı, bu arada çok sayıda mason, imparatorluğun sahil kentlerine gelip yerleşti. Önce Fransızlar İstanbul'da bir loca kurdular. Bunu başka transız localarıyla İngiliz, İtalyan, alman vb. locaları izledi, ilk elli yıl içinde açılan locaların sayısı elliyi aşıyor, bu localar çeşitli meslek, din ve ırktan önde gelen kişileri bir araya getiriyordu. 1861'de mısırlı prens Mustafa Fazıl Paşa mevcut localardan üye alarak çalışması öngörülen OsmanlI Yüksek Şûrası’nı (Şura-yı âli-i osmani) kurdu. Bu şûra düzenli bir çalışma yapamadı ve bir Büyük Loca kurma tasarısı uzun yıllar askıda kaldı. ikinci meşrutiyet’in ilanından sonra Yüksek Şûra yeniden çalışmaya başladı. 1 ağustos 1909'da da Büyük Loca (Maşrıkı azam-ı osrfıani) kuruldu. Balkan savaşı, Birinci Dünya savaşı ve Kurtuluş savaşı yıllarında masonluk örgütlü bir yapı içinde çalışıp gelişme koşullarını bulamadı. Cumhuriyet ilan edildiğinde Büyük Loca'nın kurduğu 42 locadan yalnız 11’i etkinliğini sürdürüyordu ve faal türk masonlarının sayısı 500 kadardı. Öteki localar ya kapanmış ya da ulusal sınırlar dışında kalmıştı. 1935’te masonluk yasaklandığında 23 locada 2 000 kadar mason bulunuyordu. 1948’de Türkiye Yüksek Şûrası, Türk mason derneği adı altında çalışmalara başladı. Bu kuruluşta Yüksek Şûra felsefi derecelerle birlikte ilk üç derecenin de (remzilocalar) yönetimini üstlendi. 1935' ten önceki locaları canlandırma yoluna gidilmedi ve Yüksek Şûra'ya bağlı yeni localar açılmaya başladı. 1950’de Yüksek Şûra'ya bağlı bir Büyük Loca kurularak remzî localar bu Büyük Loca'ya katıldı. 1954'te Yüksek Şûra, Ankara ve İzmir' de remzî locaların yönetsel işleriyle uğraşmak üzere Yüksek Şûra temsilcileri başkanlığında heyetler kurulmasını, heyetlerin de Yüksek Şûra'ya bağlanmasını öngören “ünite talimatnamesi" yayımladı. Daha sonra bu birimler Büyük Loca'ya dönüştürüldü. Başka bölgelerdeki denetim hakkını yitiren Türkiye Büyük Locası da İstanbul Büyük Locası oldu. 1955'te Yüksek Şûra, remzî derecelere ait bütün iktidarı kurulacak olan bir Büyük Loca’ya devrettiğini açıklayan bir beyanname yayımladı. Bu Büyük Loca’nın kurulması pek çok tartışmaya yol açtı ve 1955'te Ankara’da, hiçbir zaman faaliyete geçmeyecek olan Türkiye Büyük Locası kuruldu. Bir yıl sonra İstanbul'da çalışmaya başlayan Türkiye Büyük Locası’na Ankara'daki sekiz locanın altısı dışında kalan bütün localar katıldı. Bu ikilik 13 aralık 1956'da İstanbul’da yapılan bir toplantı sonucunda ortadan kaldırıldı ve bütün localar birleşerek Türkiye Büyük Locası'nı kurdular. Bu kuruluşun "muntazam" Büyük Localar tarafından tanınması zaman aldı ve Türkiye Büyük Locası, ancak 1965’te düzene kavuştu. Daha sonra, Büyük Loca' daki bir seçimi onaylamayan Yüksek Şûra Türkiye Büyük Locası’yla ilişkisini kesince yeniden düzensizlik başladı. Büyük Loca'ya bağlı kalan 33 dereceli masonlar, 24 ekim 1967’de Yüksek Şûra'yı yeniden örgütlediler. 1909'da kurulmuş olan Türkiye Büyük Locası, bugün bptün dünyadaki "muntazam" mason otoritelerince, Türkiye Yüksek Şûrasıda 1861 tarihli kuruluşuyla bütün "muntazam” Yüksek Şûra'laroa tanınmaktadır.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
