Kapıkulu Nedir?
SMD MiSiM
KAPIKULU a. Tar.
1. OsmanlI imparatorluğumun sürekli ordusunu oluşturan ücretli askerler. (Bk. ansikl. böl.)
2. Kapıkulu süvarileri, osmanlı kapıkulu ordusunun atlı sınıfı. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Osmanlılar’da kapıkulu ordusunun ortaya çıkmasında temel etken, güçlü bir yaya ordusu kurmak gereksinimiydi. OsmanlIlar bunun için yönetimleri altına aldıkları hıristiyan halkların erkek çocuklarından yararlandılar. Küçük yaşta ailelerinden aldıkları hıristiyan çocukları (devşirme), etnik ve dinsel kökenlerinden kopararak türkleştirdiler ve bunlardan padişaha sıkı sıkıya bağlı, her an savaşa hazır, sürekli ve ücretli bir ordu yarattılar. Bu ordu, dışa karşı, eyalet askerleriyle birlikte oluşturulan osmanlı ordusunun etkili bir vurucu gücü olduğu gibi, imparatorluk içindeki feodal eğilimlerin kırılmasında ve padişahın otoritesinin bütün imparatorlukta yayılmasında başlıca rolü oynadı.
Kapıkulu ordusu, yeniçeri, kapıkulu süvarileri, topçu, cebeci, top arabacıları, lağımcı ocaklarından oluşuyordu. Bunlardan savaşçılıklarıyla büyük ün kazanan yeniçeriler yaya ordusuydu. Kapıkulu süvari ocakları atlı sınıfı, ötekiler teknik sınıfları oluşturuyordu. Kapıkulu ocaklarının temeli Murat I döneminde, olasılıkla Edirne'nin fethinden sonra atıldı, ilk kurulan Yeniçeri ocağı’nı, zamanla öteki ocaklar izledi ve kapıkulu ordusu Süleyman I (Kanuni) döneminde en gelişkin biçimine ulaştı, imparatorluk sınırları genişledikçe kapıkulu askerlerine kale muhafızlığı görevleri de verildi. Kapıkulu askerlerine üç ayda bir aldıkları ücret (ulufe) dolayısıyla "ulufeli askerler" de denirdi.
Başta yeniçeriler olmak üzere, tüm kapıkulu ocakları XVI. yy. sonlarına değin disiplinlerini ve askerlik niteliklerini korudular. Ancak XVII. yy.'dan başlayarak savaşçı özelliklerini kaybetmeye başladılar. Bozulma en çarpıcı biçimde Yeniçeri ocağı'nda kendini gösterdi. Giderek başta yeniçeriler ve kapıkulu süvarileri olmak üzere kapıkulu ocakları, imparatorluk içinde bir isyan ve anarşi unsuru durumuna geldiler. Kapıkulu ocaklarının teknik sınıfları, özellikle topçu ve humbaracı ocakları bazı yenileştirmeleri kabul etmekle birlikte Yeniçeri ocağı tüm yenileştirmelere karşı çıktı. Bu da Yeniçeri ocağı ile birlikte tüm kapıkulu ocaklarının kaldırılması ile sonuçlandı (1826).
• Kapıkulu süvarileri (Altı bölük, Altı bölük halkı da denir), sırasıyla sipah, silahtar', sağ' ulufeciler (ulufeciyanı yemin), sol ulufeciler (ulufeciyanı yesar), sağ garipler (gureba-yı yemin), sol garipler (gurebayı yesar) bölüklerinden oluşuyordu. İlk iki bölüğe "yukarı bölükler” ikinci ve üçüncü bölüklere "orta bölükler", son iki bölüğe “aşağı bölükler", son dört bölüğe “bölükat-ı erbaa” ya da "dört bölük" deniliyordu. İlk olarak silahtar bölüğü kurulmuş, Mehmet II döneminde kurulan sipah bölüğü daha sonra kurulmasına karşın ilk sırayı almış, daha sonra da öteki bölükler oluşmuştu. Kapıkulu süvarilerinin kaynağını Galata sarayı, Edirne sarayı, ibrahimpaşa sarayı, Topkapı sarayı iç oğlanları ile savaşlarda yararlık gösteren yeniçeriler, seyrek olarak da topçu ve cebeciler oluşturuyordu.
Kapıkulu süvarileri bölüklerinin her birinin bir ağası vardı. Ayrıca her bölükte bir kethüda, kethüdayeri, başçavuş, çavuş ve kâtipler bulunuyordu. Kapıkulu süvarileri, İstanbul'da değil, kethüdayerinin gözetiminde Kütahya ile Edirne arasındaki merası bol yerlerde kalırlardı. Çeşitli görevlerle İstanbul'da bulunanlarla ulufe almak için gelenler Sultanahmet hanı, Elçi hanı, Kurşunlu han ve Süleymaniye camisi yakınındaki dokuz bekâr odasında otururlardı.
Sipah bölüğü kırmızı, silahtar bölüğü sarı, sağ ulufeciler yeşil, sol ulufeciler sarı -yeşil, sağ garipler sarı-beyaz, sol garipler yeşil-beyaz bayrak taşıyorlardı. Kapıkulu süvarileri öteki kapıkulu ocaklarına göre ayrıcalıklı bir sınıftı. Ulufeleri yeniçerilere göre daha yüksekti. Ayrıca barış dönemlerinde divan, ihtisap vb. kâtiplikleri, avarız, nüzul, ağnam, cizye vb. tahsildarlıkları gibi görevlerden ek gelir elde ediyorlardı. Kapıkulu süvarileri evlenebiliyor ve yetişkin oğulları "veledeş" adıyla kapıkulu süvari bölüklerine alınıyorlardı. Kapıkulu süvarilerinin ilk dört bölüğü aldıkları gündeliğin her beş akçesine karşılık sefer sırasında bir atlı seyis bulundurmak zorundaydılar.
Kapıkulu süvarileri XVII. yy.'da OsmanlI imparatorluğu’nda baş gösteren iç bunalımlarda geniş ölçüde etkili oldular. Yeniçerilerle bazen bir arada hareket ettiler, bazen de karşı karşıya geldiler. XVIII. yy.'da önemini tümüyle yitiren Kapıkulu süvarileri örgütü, 1826’da Yeniçeri ocağı ile birlikte kaldırıldı.
1. OsmanlI imparatorluğumun sürekli ordusunu oluşturan ücretli askerler. (Bk. ansikl. böl.)
Sponsorlu Bağlantılar
—ANSİKL. Osmanlılar’da kapıkulu ordusunun ortaya çıkmasında temel etken, güçlü bir yaya ordusu kurmak gereksinimiydi. OsmanlIlar bunun için yönetimleri altına aldıkları hıristiyan halkların erkek çocuklarından yararlandılar. Küçük yaşta ailelerinden aldıkları hıristiyan çocukları (devşirme), etnik ve dinsel kökenlerinden kopararak türkleştirdiler ve bunlardan padişaha sıkı sıkıya bağlı, her an savaşa hazır, sürekli ve ücretli bir ordu yarattılar. Bu ordu, dışa karşı, eyalet askerleriyle birlikte oluşturulan osmanlı ordusunun etkili bir vurucu gücü olduğu gibi, imparatorluk içindeki feodal eğilimlerin kırılmasında ve padişahın otoritesinin bütün imparatorlukta yayılmasında başlıca rolü oynadı.
Kapıkulu ordusu, yeniçeri, kapıkulu süvarileri, topçu, cebeci, top arabacıları, lağımcı ocaklarından oluşuyordu. Bunlardan savaşçılıklarıyla büyük ün kazanan yeniçeriler yaya ordusuydu. Kapıkulu süvari ocakları atlı sınıfı, ötekiler teknik sınıfları oluşturuyordu. Kapıkulu ocaklarının temeli Murat I döneminde, olasılıkla Edirne'nin fethinden sonra atıldı, ilk kurulan Yeniçeri ocağı’nı, zamanla öteki ocaklar izledi ve kapıkulu ordusu Süleyman I (Kanuni) döneminde en gelişkin biçimine ulaştı, imparatorluk sınırları genişledikçe kapıkulu askerlerine kale muhafızlığı görevleri de verildi. Kapıkulu askerlerine üç ayda bir aldıkları ücret (ulufe) dolayısıyla "ulufeli askerler" de denirdi.
Başta yeniçeriler olmak üzere, tüm kapıkulu ocakları XVI. yy. sonlarına değin disiplinlerini ve askerlik niteliklerini korudular. Ancak XVII. yy.'dan başlayarak savaşçı özelliklerini kaybetmeye başladılar. Bozulma en çarpıcı biçimde Yeniçeri ocağı'nda kendini gösterdi. Giderek başta yeniçeriler ve kapıkulu süvarileri olmak üzere kapıkulu ocakları, imparatorluk içinde bir isyan ve anarşi unsuru durumuna geldiler. Kapıkulu ocaklarının teknik sınıfları, özellikle topçu ve humbaracı ocakları bazı yenileştirmeleri kabul etmekle birlikte Yeniçeri ocağı tüm yenileştirmelere karşı çıktı. Bu da Yeniçeri ocağı ile birlikte tüm kapıkulu ocaklarının kaldırılması ile sonuçlandı (1826).
• Kapıkulu süvarileri (Altı bölük, Altı bölük halkı da denir), sırasıyla sipah, silahtar', sağ' ulufeciler (ulufeciyanı yemin), sol ulufeciler (ulufeciyanı yesar), sağ garipler (gureba-yı yemin), sol garipler (gurebayı yesar) bölüklerinden oluşuyordu. İlk iki bölüğe "yukarı bölükler” ikinci ve üçüncü bölüklere "orta bölükler", son iki bölüğe “aşağı bölükler", son dört bölüğe “bölükat-ı erbaa” ya da "dört bölük" deniliyordu. İlk olarak silahtar bölüğü kurulmuş, Mehmet II döneminde kurulan sipah bölüğü daha sonra kurulmasına karşın ilk sırayı almış, daha sonra da öteki bölükler oluşmuştu. Kapıkulu süvarilerinin kaynağını Galata sarayı, Edirne sarayı, ibrahimpaşa sarayı, Topkapı sarayı iç oğlanları ile savaşlarda yararlık gösteren yeniçeriler, seyrek olarak da topçu ve cebeciler oluşturuyordu.
Kapıkulu süvarileri bölüklerinin her birinin bir ağası vardı. Ayrıca her bölükte bir kethüda, kethüdayeri, başçavuş, çavuş ve kâtipler bulunuyordu. Kapıkulu süvarileri, İstanbul'da değil, kethüdayerinin gözetiminde Kütahya ile Edirne arasındaki merası bol yerlerde kalırlardı. Çeşitli görevlerle İstanbul'da bulunanlarla ulufe almak için gelenler Sultanahmet hanı, Elçi hanı, Kurşunlu han ve Süleymaniye camisi yakınındaki dokuz bekâr odasında otururlardı.
Sipah bölüğü kırmızı, silahtar bölüğü sarı, sağ ulufeciler yeşil, sol ulufeciler sarı -yeşil, sağ garipler sarı-beyaz, sol garipler yeşil-beyaz bayrak taşıyorlardı. Kapıkulu süvarileri öteki kapıkulu ocaklarına göre ayrıcalıklı bir sınıftı. Ulufeleri yeniçerilere göre daha yüksekti. Ayrıca barış dönemlerinde divan, ihtisap vb. kâtiplikleri, avarız, nüzul, ağnam, cizye vb. tahsildarlıkları gibi görevlerden ek gelir elde ediyorlardı. Kapıkulu süvarileri evlenebiliyor ve yetişkin oğulları "veledeş" adıyla kapıkulu süvari bölüklerine alınıyorlardı. Kapıkulu süvarilerinin ilk dört bölüğü aldıkları gündeliğin her beş akçesine karşılık sefer sırasında bir atlı seyis bulundurmak zorundaydılar.
Kapıkulu süvarileri XVII. yy.'da OsmanlI imparatorluğu’nda baş gösteren iç bunalımlarda geniş ölçüde etkili oldular. Yeniçerilerle bazen bir arada hareket ettiler, bazen de karşı karşıya geldiler. XVIII. yy.'da önemini tümüyle yitiren Kapıkulu süvarileri örgütü, 1826’da Yeniçeri ocağı ile birlikte kaldırıldı.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
SİLENTİUM EST AURUM
