İğne Nedir?

İĞNE
—Nük. müh. Yakıt iğnesi, nükleer yakıt içeren, silindir biçiminde, çok küçük çaplı öğe. (Kimi reaktör tiplerinin kalbinde çok sayıda iğne bulunur: Creys-Malville santralının [1 200 MW] hızlı nötron reaktöründe yaklaşık 100 000.)

—Seram, iğne bezi, desenlerin çizildiği taslak kâğıdının altına konarak, üzerine iğneleme yoluyla motiflerin çıkarıldığı yumuşak bez.

—Sil. Ateşleme iğnesi, fişek, top mermisi ya da mayındaki barut hakkını ateşlemek için yay etkisiyle kapsüle çarpan, sivri uçlu metal parça.

—Mekanizmayla doldurulan ilk tüfeklerde (Dreyse, 1827; Chassepot, 1866) fişek kapsülüne çarparak ateşlemeyi sağlayan ince çelik çubuk.

—Tarönc. Dikiş dikmeye yarayan, kemik ya da fildişi çubuk. (Delikli iğneler solutrö evresinden başlayarak üst yontmataş döneminde ortaya çıktı.)

—Ted. Tedavi ya da teşhis amacıyla organizmaya bir şey (ilaç) vermek ya da organizmadan bir şey almak (ponksiyon, vb.) için kullanılan içi boş sivri araç.

—Tekst. Üzerinde çıkıntılar bulunan ve iğneleme tekniğinde kullanılan metal çubuk.
iğne düzeltme pensi, bir tarağın dişlerini değiştirmeye yarayan yassı pens.

—Terz. iğne ardı - İĞNEARDİ.iğne yastığı - İĞNELİK.

—Tıp. iğne yuvası, bir sondanın sokulmasını kolaylaştıran ve maden, tahta ya da fildişinden yapılmış olan aygıt,
—iğnenin geçip yerleştiği şırınga ucu.

—Tuhf. Tuhafiye tezgâhlarının donatıldığı ve gaga adı verilen kıvrık ucu üzerinde ilmekleri oluşturmaya yarayan su verilmiş çelik çubuk.
Pistonlu iğne, gagası, gövdenin içinde yiv üzerinde ya da uzunlamasına bir kertik boyunca kayan bir çubuğun yardımıyla kapanan iğne.

—Zool. Böceklerde (özellikle de zarkanatlılarda) genellikle bir zehir salgıbezine bağlanan, sivri, ince, içi oyuk, geriye çe- kilebilen, bazen tırtıllı, saldırı ya da savunma silahı (avın ya da düşmanın dokuları içine zehir boşaltmaya yarar), görevi yapan tek organ. (Bk. ansikl. böl.)
Balıklarda, bir zehir salgı bezine bağlı olan ya da olmayan, kemikleşmiş ya da kireçleşmiş güçlü diken; değişikliğe uğramış bir ışındır. Buna bazen "diken” de denir.

—ANSİKL. Çelik iğne üretimine Ortaçağ' da başlandı, ama bu iğneler, uzun süre, iplik geçirilecek bir deliği bulunan bir çividen farksızdı. Parlak çelik iğne üretimi 1500'e doğru ispanya'da başladı, XVI. yy.'da İngiltere ve Almanya’da yaygınlaştı.
Bugün, tüm dikiş iğneleri yuvarlak olarak haddelenmiş 5,5 mm çapındaki çelik telden üretilir, çekmeyle istenilen çaplar elde edilir. Çaplar 3 mm ile (kalın ambalaj iğnelerinde) 0,35 mm (en ince dikiş iğnelerinde) arasında değişir Tel çekme işlemlerinin teli sertleştirme gibi bir sakıncası olduğu için, eylemsiz gazlı atmosferde tavlanması gerekir. Bugün iğne üretimi tümüyle otomatikleşmiştir. iğneler, hep ikişer ikişer başları birleşik olarak üretilir. Makineler teli dikine kaldırır, iki iğne boyunda bir parça keser ve kesilen parçanın iki ucu sivriltilir. Büyük preslerle iki iğnenin delikleri açılır, daha sonra bir makine iki iğneyi birbirinden ayırır, yanlarını kalıplar ve iğne başlarını yuvarlaklaştırır. Bu işlemlerden sonra iğneyi sertleştirmek için su verilir ve esneklik kazandırmak amacıyla "menevişleme" uygulanır. Üretim süreci, parlatma ve elektrolitik nikel kaplamayla son bulur.
Tekli, ikili, üçlü, hatta dörtlü iğnelere rastlanır, iğneyi yapmada kullanılan çeliğin kalınlığına göre çap çok inceyse ince iğne, çap kalınsa kalın iğne ortaya çıkar. Dövme iğneler, iri balıkları avlamada kullanılan, madeni kıvrım yeri yassıtılmış (bu işlem iğneye dayanıklılık kazandırır), oldukça büyük iğnelerdir.

—Dantele,

• iğne oyası, düz ve üç boyutlu olmak üzere iki şekilde yapılır. Üç boyutlu iğne oyalarında daha çok üçgen ilmekler kullanılarak çeşitli çiçek ve meyve motifleri oluşturulur. Tülbent, yazma vb. örtülerin kenarlarına daha çok üç boyutlu iğne oyaları geçirilir. Düz iğne oyalarıysa bir iplik ya da kumaş kenarına kare ilmeklerle işlenir ve ince dantel görünümündedir. Daha çok geometrik desenlerin kullanıldığı düz iğne oyalarından yaka, kol kapağı, çeşitli örtüler ve değişik süsleme bordürleri yapılır.
• iğne oyaları, Anadolu'nun hemen her yöresinde kadınların boş zamanlarını değerlendirme amacıyla yaptıkları başlıca el işlerindendir. Yazma, tülbent, mendil, yağlık ve çeşitli örtülerin kenarlarına gömleklerin yaka ve kollarına yapılır, baş süslemelerinde kullanılır. Çoğunluğu doğadan esinlenilerek oluşturulan motiflere kaynağı ya da biçimine göre, "mor sümbül”, “yabangülü”, “efe bıyığı", “garip yuvası”, “kırmızı biber” vb. adlar verilir. Özgünlüğüyle Anadolu el sanatları jçinde önemli bir yeri olan iğne oyalarının geçmişteki örneklerinden pek azı günümüze kalmıştır. Son zamanlarda çeşitli özel ve resmi kuruluşlar, bu halk sanatının özgünlüğünü yitirmeden sürdürülmesi, yaşatılması ve örneklerinin toplanması amacıyla çalışmalar yapmakta, yarışmalar düzenlemektedirler.

—Zool. Böceklerdeki iğne hep karnın ucunda bulunur. Zarkanatlılarda (balarıları, yabanarıları) iğne, iki tırtıllı tel içeren ki- tinli bir iğne kılıfından oluşur; dibine, iğnenin karından çıkmasını ve her yöne doğrulmasını sağlayan bazı parçalar eklemlenmiştir. Bir zehir salgıbezinin ağzı iğnenin dibine açılır.

Arının ve akrebin iğnesi vardır. Ayrıca zehir akıtmasalar da sokucu böceklerin (sivrisinek gibi ikikanatlılar, tahtakurusu gibi çeşitkanatlılar) hortumlarına da iğne denir Aynı işlevi yapan çift organlara (örümceklerin, kırkayakların, engereklerin zehir çengelleri) hiçbir zaman “iğne” denmez.

1 . Dikiş dikmeye yarayan, ince, ucu sivri, bir ucunda iplik geçecek deliği bulunan çelik araç.
2 . İki şeyi birbirine tutturmaya yarar ince, uzun, ucu sivri, metal araç:
"Çengelli iğne. Toplu iğne."- .
3 . Toplu iğnenin süs olarak kullanılan, iri başlı, renkli bir türü.
4 . Genellikle kadınların süs olarak elbiselerinin göğüs, yaka vb. yerlerine taktıkları süs eşyası.
5 . Bazı araçların ucu sivri parçaları:
"Pusula iğnesi."- .
6 . Bazı böceklerin kendilerini savunmak için kullandıkları organ:
"Arının iğnesi. Akrebin iğnesi."-
7 . Oltanın ucundaki küçük çengel.
8 . mecaz Dokunaklı söz.
9 . bitki bilimi Bitkilerde yumurtacıkla tepecik arasındaki sapçık.
10 . tıp (iğne) Şırınga.
11 . tıp (iğne) Zerk yolu ile vücuda verilen ilaç:
"Hekim hastaya hap yerine iğne verdi."- .
12 . tıp Vücuda bu yolla ilaç verme işi:
"Eczacının yaptığı bir adrenalin iğnesinden sonra gözlerini açtı."- H. Taner.

Atasözü, deyim ve birleşik fiiller:
iğne atsan yere düşmez,iğne ile kuyu kazmak,iğne olmak,iğne üstünde oturmak,iğne yapmak (veya vurmak),iğne yemek,iğneyi kendine, çuvaldızı başkasına batır,iğne yutmuş ite (veya maymuna) dönmek,

Birleşik Sözler:
iğne ardı, iğne deliği, iğne iplik, iğne oyası, iğne yaprak, iğne yastığı, çatal iğne,çatallı iğne,çengelli iğne,kancalı iğne,karaiğne,mıknatıslı iğne,toplu iğne,ağ iğnesi,çengel iğnesi,çobaniğnesi,deniziğnesi,dikiş iğnesi,hanım iğnesi,insülin iğnesi,kravat iğnesi,olta iğnesi,şeytaniğnesi,yelken iğnesi,yılaniğnesi,yorgan iğnesi

İĞNE.
İlk iğne ve topluiğnelerin kemik ya da bitkilerin dikenlerinden yapıldığı sanılmakta­dır. İlk iğneler ayakkabı yapımı ve onarımın­da kullanılan ve biz denilen iri, deliksiz iğneler gibiydi. Gözleri yoktu ve yalnızca deriyi delmeye yarardı; açılan delikten sırım denilen ince meşin şerit geçirilirdi. Bugüne kadar edinilen bilgilere göre, gözleri olan iğneleri ilk kullananlar Avrupa'da, yaklaşık 50 bin yıl kadar önce yaşamış Taş Devri avcılarıydı. Bu avcıların izlerine Fransa ve İspanya'da rastlanmıştır. O zamanlar kullanı­lan iğneler kemiktendi, ama yuvarlak bir delikleri vardı ve cilalanmışlardı.

Metal İğneler

İlk metal iğneleri yapanlar Tunç Çağı insanla­rıydı. Hem tunç, hem de demir iğneler Romalılar'ca biliniyordu. Bugün kullanılmak­ta olanlara benzer çelik iğneleri ilk kez Çinliler'in yaptığı ve Magripliler aracılığıyla Avrupa'ya geldiği sanılmaktadır. Avrupa'da ilk çelik iğneler, 14. yüzyılda, Almanya'da Nürnberg'de yapıldı.

Ortaçağda iğneler çoğunlukla manastırlar­da üretilirdi. Galler'deki Tintern Manastırı'nda yaşayan keşişler demir işlerinde, özellikle de tel çekmedeki ustalıklarıyla ünlüydüler. Gereçleri ise Worcestershire'da, Redditch' ten sağlanırdı. Burası, İngiltere'de sanayinin başlıca merkezlerinden biri durumuna geldi ve Kral VIII. Henry, 1530'larda manastırları kapattığı zaman, pek çok keşiş bu bölgede kalarak iğne yapımını sürdürdü. Redditch bugün de İngiliz iğne ticaretinin merkezidir. ABD'de iğne yapımı küçük bir sanayi dalı olarak kalmıştır. Bu yüzden ABD, başta İngiltere ve Fransa olmak üzere, başka ülke­lerden çok miktarda iğne satın alır.

İğneler çok çeşitlilik gösterir. Örneğin, döşemecilikte, dericilikte ya da yelken yapı­mında birbirinden değişik özellikleri olan iğneler kullanılır. Ameliyat dikişleri için de özel iğneler yapılmıştır. Şırıngaların ise deği­şik kalınlıkta ve boyda iğneleri vardır.
İğnelerin çoğu tel halinde çekilmiş Shef-field çeliğinden yapılmaktadır. Çelik tel, iki iğne uzunluğunda parçalara ayrılır, bu parça­lar donuk kırmızı bir renk alıncaya kadar ısıtılır; merdaneler arasından geçirilerek doğ­rultulur ve düzgünleştirilir. Parçanın her iki ucu bir zımpara taşında sivriltilir, tam ortasıysa düzleştirilir ya da yassılaştırıhr. Göz yerleri işaretlenir ve zımbayla delinir. Her iki gözden birer tel geçirilir ve parça ortadan kesilerek iki iğneye ayrılır. İğne başlan yuvarlatılır ve düzgünleştirilir. İpliği yıpratmamaları için iğ­ne gözlerinin iç yüzeyleri taşlanır. Daha sonra iğnelerin yüzeyleri parlatılır ve büyüklükleri­ne göre sınıflandırılır.
Yün örmekte kullanılan şişler plastik ya da alüminyumdan, pikap iğneleri safir ya da elmastan yapılır.

Topluiğneler

Bugünkü bilinen biçimleriyle ilk topluiğnele­rin yapımı 14. yüzyıl dolaylarında Fransa'da başladı. 1840'lara gelinceye kadar, topluiğne ve başı ayrı ayrı yapılırdı. İnce bir telin bir gövde çevresine sarılmasıyla biçimlendirilen baş, yerine lehimle tutturulurdu. Bir adet topluiğne yapmak için, her biri ayrı işlevde bulunan 18 kişinin çalışması gerekirdi. Daha sonraları makineler ortaya çıkınca, yapım yöntemi bütünüyle değişti. Bu makinelerde topluiğneler telden ve tek parça halinde yapılmaya başlandı. Günümüz maki­neleri bir dakikada yüzlerce iğne üretebil­mektedir.
Topluiğneler genellikle pirinç telden yapı­lır. Bir makaraya sarılı olan pirinç tel bir topluiğne boyu kadar açılıp mengeneye ben­zer bir aracın ağızlan arasına kıstırılır. Ne var ki, bu kıstırma sırasında telin ucu ağzın dışında, açıkta bırakılır. Çıkan bu uç, düzleştirilerek ya da yassılaştırılarak topluiğnenin başı oluşturulur. Daha sonra topluiğne kesile­rek ana telden ayrılır ve ince bir kanaldan geçirilir. Kanalın genişliği telin geçebileceği kadardır, baş dışarıda kalır. Böyle, asılı du­rumdayken, bir döner bıçağın yardımıyla ucu sivriltilir. Daha sonra temizlenir, parlatılır ve kalayla kaplanır. Son olarak da, bütün bu işlemlerden geçirilmiş topluiğneler, otomatik olarak kutulara doldurulur ya da kâğıt şeritle­re iliştirilir.
Çok değişik büyüklüklerde topluiğneler vardır. Örneğin böcekler üzerinde çalışan bilim adamlarının kullandığı altın kaplı, minik topluiğneler ancak 0,006 gr ağırlığındadır.

İĞNECİK

a. Küçük iğne.
—Denize. Dümen yelpazesinin ön bölümünde yer alan ve düşey bir yuvaya geçen bağlantı muylusu.

—Özellikle yelkenli teknelerde kullanılan metal bağlantı parçası.

• iğnecik gönyesi, dümen tabanı deniz dibine değdiğinde ya da tekne baş kıç vurduğunda, dümen iğneciklerinin yuvalarından çıkmasını önlemek için ortadaki iğneciğin üzerine gelecek biçimde dümen bodoslamasına vurulan takoz.
• iğnecik yakası, bir seren yelkeninin ya da bir randa yelkeninin direk boyunca uzanan kenarı.

—Latin yelkenlerinde, direğe bakan yaka.

• Dişi iğnecik, kıç bodoslamasında yer alan ve dümen iğneciklerinin gireceği düşey yatakları taşıyan metal parça.

—Dümene düşey yatak görevi yapan zıvana ya da menteşe.

• Dümen iğneciği, dümeni kıç bodoslamasına tutturmaya yarayan erkek ya da dişi iğnecik,
• Dümen iğnecik yatağı, dümen iğneciklerinin geçtiği düşey yataklardan her biri.

—Zool. Işınlılarda, süngerlerde ve çok sayıda derisi dikenli knidlilerde ve denizhı- yarlarında iskeletin, uzun ya da sivri biçimli, silisli ya da kireçli, çeşitli öğelerine verilen ad.

• Bir dingil yardımıyla birleşmiş iki dişli çark biçimindeki küçük iğne. (Tatlısu süngeriyle çeşitli güncel ya da fosil deniz süngerlerinin tomurcukları için koruyucu bir tabaka oluşturur.)
• Çokkıllı halkalıların parapotlarındaki az çıkıntılı, güçlü telcik.
• Demospongiae sınıfı üyelerinde bulunan, sarmal, yıldız ya da demet biçiminde, küçük iğne.

İĞNEDENLİ

sıf. Metalürj.

• iğnedenli dökme demir, soğumayla çok sert bir beynit yapısı veren alaşımlı dökme demir. (İĞNEMSİ de denir.)
• iğnedenli yapı, optik ya da elektron mikroskobunda görülebilen ve iğne biçiminde kristallerden oluşan yapı. (Metalürjide iğnedenli ferrit, martensit ve beynit yapıları vardır. Bu yapılar, uzun süre çok yüksek sıcaklıkta tutma [ferrit], ani suverme [martensit] ya da yavaş su verme [beynit] yollarıyla elde edilir, iğnedenli ferrit yapısı göktaşlarında [Widmanstâtten yapısı] gözlemlenen yapıya yakındır.)