Mangal Nedir?

MANGAL a. (ar. mangal).
1. içine kor konulan, ısınmaya ya da yemek pişirmeye yarayan, bakırdan ya da pirinçten, üstü açık ve ayaklı kap. (Bk. ansikl. böl.)
2. Mangal kedisi gibi, tembel, oturduğu yerden kalkmak bilmeyen, uyuşuk kimseler için kullanılır. || Mangalda kül bırakmamak, başaramayacağı şeyleri çalım satarak söylemek, yüksekten atmak: Söze gelince mangalda kül bırakmaz.

—Balıkç. Geceleri balıkları çekmek için bir sınğın ucuna takılarak teknenin ön kesiminden denize doğru uzatılan, içinde ateş yakılabilen herhangi bir araç. || Bu araçla yapılan balık avı.

—El sant. Boyama ve yıkama işleminden sonra yazmaların kurutulmak üzere serildiği, altında mangal yanan dört ayaklı tahta alet. (Kurutma işlemi, genellikle açık havada yapılır. Yazmaları açık havada kurutma olanağı yoksa mangal kullanılır.)

—Ev eşy. Mangal tepsisi ya da tablası, kül ve kıvılcımların çevreye yayılmasını önlemek için mangal altına konan tepsi ya da tabla.

—Orm. san. Mangal kömürü - ODUN KÖMÜRÜ.

—ANSİKL. Anadolu’da evlerde, konak ve saraylarda ısınma aracı olarak tombak, pirinç, bakır; tunç ya da saçtan yapılmış, dikdörtgen, oval ya da yuvarlak formlarda mangallar yaygın biçimde kullanılmıştır. Bunlar düz, yarım küre ya da koni biçiminde kapaklıdır. Özellikle konaklarda ve saraylarda çok ince işlemeli, değerli mangallar vardı. Tekkelerde, dergâhlarda, zaviyelerde de tarikatlara göre değişik motifler ve yazılarla süslenmiş örnekleri bulunuyordu. Anadolu’nun çeşitli etnografya müzelerinde sergilenen bu mangallar arasında, özellikle G.D. Anadolu' da artuklu bölgesinde yapılmış tunç mangallar dikkati çeker. Bunlar döküm tekniğinde yapılmış, ajur tekniğinde bezenmiştir, ejder motifli örnekleri de vardır. Kahire Harari koleksiyonundaki dikdörtgen biçimindeki tunç mangalın kenarlarını oluşturan plakalarda aslanla ejder savaşımı motifi yer alır. Ayrı parçalar halinde dökülüp iri başlı perçinlerle mangalın köşelerindeki masif bölümlere tutturulan plakaların üst kenarların karşılıklı duran iki ejder figürü işlenmiştir. Bu figürler Selçuklu döneminde özellikle Irak, Suriye ve Anadolu’da sıkça kullanılmıştır. Sivri külahlı, badem gözlü, başları ve bedenleri yılan pulu desenli bu ejder figürleri özellikle artuklu bölgesinde yaygın olduğundan (Cizre Ulu camisi kapı tokmakları), Harari koleksiyonundaki mangalın da bu bölgeden olduğu sanılmaktadır (Grenoble müzesi’nde ve Baltimore VValters art gallery'de de ajurlu tunç mangal kerlarları vardır). Topkapı sarayı müzesi’nde tombaktan yapılmış, kapakları ve gövdeleri zengin süslemek yuvarlak ya da oval mangallar sergilenmektedir. Bunların, ayrıca, ahşap üzerine bakır kaplamalı, ayaklı tepsileri bulunmaktadır.
Evlerde, konaklarda mangallar kahve, çay hazırlamakta da kullanılır, tiryakilerin cezvesi, demliği mangalın yanında dururdu (mangalda pişirilen kahve daha lezzetli olurdu). Günümüzde de köfte, mısır, kestane, balık hazırlamak için evlerde ya da satıcılarca kullanılan özel mangallar vardır.