Tortu Nedir?

1 . Çökelti:
"Perver'in getirdiği su içinde fazla tortu görerek bardağı rıhtımın taşına attı."- .

2 . mecaz Bir şeyin bayağı, işe yaramaz duruma gelmiş olanı:
"Babam isyanla bulanmış ruhunun bütün tortularını bana bırakıp gitmiştir."- Y. K. Karaosmanoğlu.

3 . mecaz Bir topluluğun soysuzlaşmış üyeleri.

4 . mecaz Kalıntı:
"Baş ağrısı ile kalkmanız da olası. Her eğlencenin o kadar tortusu olacak artık."- H. Taner.

TORTU a.
1. Bira, şarap gibi mayalı içeceklerin dibinde oluşan çökelti.
2. Bir şeyin en bayağı, en işe yaramaz bölümü.

—Bilkur. Tortu yöntemi, Stuart MİH'in ileri sürdüğü tümevarımlı yöntemlerden biri. Karmaşık bir olayın nedenleri bilinen bileştırenlerini bir yana koymaya dayanan bu yöntemin amacı, ayıklama yoluyla geri kalan bileştirenlerin nedenlerini bulmaktır.

—Fizs. kim Tortulaşma sırasında oluşan çökelti.

—Hidr. bağl. Sönmüş kireçte bulunan sert ve taşımsı parçacık.

—Isıbil. Tortu önleyici, kazanların besleme suyunda bulunan kalsiyum ve magnezyum tuzlarını gidererek, yapışkan tortuların oluşmasını önleyen kimyasal bir madde için kullanılır.

—Isıt, havld. Tortu giderici, kazanların ya da ısıl motorlardaki su gömleklerinin tortularını çözündüren ya da çeperlerden çözülmesi sağlayan ya da dışarı atılabilecek çamur haline getiren bir madde için kullanılır.

—Kim. Tortu giderici, bileşiminde sodyum hidrojen sülfat bulunan bir toz, ana maddesi hıdroklorik asit ya da sülfürik asit olan bir sıvı, ya da tortusu giderilecek çepere yapışabilen ağdalı bir asit çözeltisi durumunda bulunan ve tortuyu çözmeye yarayan asitli ürün.

—Çeşitli asitlerden hazırlanarak sert sulardan ileri gelen kireçtaşı çökeltilerini çözündüren ve bu nedenle tuvalet taşlarını temizlemekte kullanılan ürün.

—Kim. müh. Bir asıltının süzülmesi sırasında filtrenin süzücü öğesi üzerine çöken hamursu birikinti. (Eşanl. KÜSPE.)

—Org. kim. Beyaz tortu, krem tartar ya da arı potasyum hidrojen tartarat. || Borattı tortu ya da çözünür tortu, potasyum-bor tartarat. || Şarap tortusu, potasyum hidrojen tartarat (% 60-80) ile kalsiyum tartarattan (°/o 3-6) meydana gelen, şarap içinde oluşarak şarap kaplarının çeperlerine çöken birikinti. (Eşanl. TARTAR.) [Bk. ansıkl. böl.]

—Oto. Yağ tortusu, segmanları aşınmış ya da kırılmış bir pistonun üst tarafına sızan yağlama yağının yanmasıyla oluşan yağ pisliği. || Yakıt tortusu, bir motorun yanma odası içinde yanan yakıtın bıraktığı kömürlü artık.

—Patol. Katran tortusu hastalığı, kanser yapıcı hidrokarbürler içeren katran tortusunu elle işlemekten dolayı meydana gelen ve bazen kansere dönüşebilen süreğen deri belirtileriyle belirgin hastalık. (Meslek hastalıklarından sayılır.)

—Petr. san. Tortu önleyici, tortu oluşumunu yavaşlatmak için, bir yakıta konan katkı maddesi.

—Şarapç. Bira ve şarap gibi içkilerde, mayalanmadan sonra kabın dibinde oluşan birikinti. (Bk. ansikl. böl.) || Tortu alma, genellikle .beyaz şarapları mayalanmaya bırakmadan önce şırayı kaba tortu maddelerinden (toprak, organik kalıntılar) arındırma işlemi.

—Tıp Bekletildikten ya da santrifüjlemeden sonra bir sıvıdaki öğelerin kabın dibine çökmesiyle oluşan birikinti. || idrar tortusu, aseptik olarak bir tüpte toplanmış idrarda santrifüjlemeden sonra yapılan mikroskobik ve bakteriyolojik incelemelerde kullanılan tortu. (Normal olarak İdrar tortusunda birkaç torba hücresi, parçalanmamış birkaç çokçekirdekli akyuvar ve çok ender alyuvar bulunur; mikrop ve silindir bulunmaz; çok az sayıda olsa bile alyuvar bulunması, çok dakik bir alyuvar akyuvar sayımı yapılmasını [Addis sayımı] gerektirir.) || Kan tortusu, kandan sant- rifüjlemeyle elde edilen ve bazı kan nakillerinde kullanılan, plazmadan yoksun şekilli öğelerin (alyuvarlar, akyuvarlar ve trombositler) tümü.

—ANSİKL. Org. kim. Şarap tortusu ya da potasyum bitartarat (C4H506K) eşkenar dörtgen tabanlı eğik prizmalar biçiminde kristalleşen, yakıldığında keskin karamela kokusu veren, asit tadında beyaz bir tuzdur; suda az, eter ve alkolde çok çözünür.
Potasyum bitartarata tüm şaraplarda ve şarap tortularında rastlanır; başta tanen olmak üzere yabancı maddelerle karışık olarak şarap kaplarının çeperlerine yavaş yavaş çökerek yapışır. Şarap tortusu kaynar suda çözündürülerek işlenir ve bileşimindeki boyarmadde, beyaz kille (ak toprak) çöktürülür; daha sonra ardışık kristallendirme işlemlerinden geçirilir; böylece şarap tortusu kristalleri ya da krem tartar da denen ve tartarik asit üretiminde kullanılan potasyum bitartarat elde edilir.

—Şarapç. Sarımsı renkte olan şarap tortusunda genellikle iki tuz (potasyum bitartarat ve kalsiyum tartarat) ve maya mantarları bulunur. Aktarmadan arta kalan tortudan, damıtılarak alkol ve sonra da tartarik asit elde edilir.