TENEKE a.
1. Yumuşak çelikten yapılmış, üstü kalayla kaplı ince sac. (Bk. ansikl. böl.)
2. Bu maddeden yapılan ve yaklaşık yirmi litre oylumundaki kap: Gaz tenekesi.
3. Değersiz şey
4. Bir kimsenin arkasından teneke çalmak, onun tur yerden aynlmasından duyduğu sevinci belirtmek, ayrılan kişiyi aşağılamak için tenekelere vurarak gürültü çıkarmak. || Teneke mahallesi. yoksul kimselerin oturduğu çatıları ve kimi yerleri tenekelerle kaplı evlerden oluşan mahalle.
♦ sıf.
1. Tenekeden yapılmış şey için kullanılır: Teneke kutu
2. Say sıf + teneke bir şeyin miktarını içinde bulunduğu te neke sayısıyla belirtmek için kullanılır: Bir teneke zeytinyağı, iki teneke gaz
—ANSİKL Teneke kimi Avrupa ülkelerinde en az XV, yy.'dan bu yana kullanılmaktadır Önceleri şamdanların, sandık ya da çekmecelerin metal bölümlerinin yapımında yararlanıldı; günümüzde pek çok nesnenin, özellikle besin konservesi kutularının yapımında kullanılmaktadır Kalaylama, ya erimiş durumdaki bir kalay banyosuna daldırma (sıcakta kalaylama) ya da daha yaygın kullanılan bir yöntem olan elektrolizle çökeltme (elektrolitik kalaylama) yoluyla yapılır
Sıcakta kalaylanan teneke, yumuşak çelik bir sacın erimiş bir kalay banyosuna daldırılmasıyla elde edilir; ancak sac, banyoya sokulmadan önce çeşitli işlemlerden geçirilir:
1. sıcak sülfürik asit ortamında, kimyasal yolla ya da seyrettik hıdroklorik asit ortamında elektrokiı ıyasal yolla yapılan yüzey temizleme,
2. basınçlı su püskürterek yıkama;
3. içinde ana bileşenleri erimiş çinko ve amonyum klorürler olan aşındırıcı bir akışkanın (flux) bulunduğu bir kaba daldırma. Çelik sac kalay banyosundan çıkışta, yüzeyim yükseltgenmeye karşı koruyan sıcak palmiye özü yağıyla dolu bir başka kâba daldırılır. Böylece kalaylanan sac, parlak bir görünüm alır.
Elektrolitik teneke, hem dörtdeğerli kalay banyolarında alkali kalaylama (en çok kullanılan yöntem), hem de ikideğerli kalay banyolarında (kalay II tuzlan) asitli kalaylama yoluyla elde edilir. Elektrolizle çökeltme işleminden önce parçaya sırasıyla elektrolitik yağ giderme, yıkama, elektrolitik dağlama ve yine yıkama işlemi uygulanır. Böylece elde edilen kalay kaplama parlak değildir; grimsi bir saten görünümü sergiler. Parlak bir görünüm elde etmek için kalaylanmış parçayı yıkama ve kurutmadan sonra Joule etkisi altında ya da indükleme yoluyla kalayın ergime sıcaklığının üzerindeki bir sıcaklığa çıkarmak gerekir. Kaplama eridikten sonra parça su dolu bir kaba daldırılır; bu işlem, henüz parlaklığını yitirmeden kalay kaplamanın katılaşmasını sağlar. Üretim dinginleştirme işlemiyle tamamlanır.
Teneke trampet (die Blechtrommel), Günter Grass'ın romanı (1959). Çocuk görünümüne karşın bir yetişkin olgunluğuna ulaşmış bir cücenin gözüyle Dantzig' in savaş öncesi, savaş ve savaş sonrası yıllarını günü gününe veren pikaresk bir destan niteliği taşır.
Kaynak: Büyük Larousse
Teneke Nedir?
