Ulema Nedir?

1 . Bilginler.

2 . din b. (***) Sarıklı din bilginleri:
"Bursa uleması bütün memleketçe tanınır ve sevilirdi."- T. Buğra.

ULEMA çoğl. a. (ar. câf/m'in çoğl. "ulamâ). Esk.
1. Bilginler.
2. Din bilginleri.
3. Ulemayı ârrtilîn, bilgisi doğrultusunda bilgisine yakışır biçimde davranan kimse. ||Ulemayı ullâm, fıkıh bilgini; avukatlar.

—isi. Ulemayı rüsum, İslam dini ile ilgili yargıları (hükümleri) yalnızca mantıksal çıkarımlar olarak, formel bağlamda temellendiren, bu yargıların içeriğine, derinliğine girmemiş din bilginleri için kullanılan deyim.

—Kur. tar. İslam ülkelerinde, özellikle din bilginlerine, sonraki yıllarda genellikle din adamlarının oluşturdukları sınıfa verilen ad. (Bk anslkl. böl.)

—ANSİKL. "Ulema” sözcüğü, ilk olarak Araplar tarafından kullanıldı, sonraları öteki İslam ülkelerinde de kullanılmaya başlandı. Müslümanlığın ortaya çıkmasının ardından Kuran, hadis ve bu iki ana kaynağa dayalı din bilimleriyle uğraşanlar, İslam dininin yaygınlaşmasında etkin ve önemli rol oynadılar VII. yy.'ın sonlarından başlayarak bu tür uğraşları (Kuran'ın, hadislerin açıklanması, yorumu, çeşitli dinsel sorunlara çözüm getirilmesi vb) sürdürenler, ulema diye anıldı. Emeviler’de (661-750) olsun, Abbasiler'de (Irak; 750 -1258, Mısır: 1261-1517) olsun, ulemaya saraylarda yer ayrıldı ve saygınlık kazandırıldı. Medreselerin açılmasıyla birlikte bu dinsel öğrenim kurumunda ıslam bilgilerini öğretenlere ulema denildi. XIII. yy.’a gelindiğinde ulema, toplum içinde tam olarak ayrı bir sınıf niteliğini kazanmıştı. Gazneliler (962-1187) ve Selçuklularda da ulemaya büyük önem ve saygı gösterildi. Selçuklu veziri Nizamülmülk, açtırdığı tüm medreselerde dönemin en seçkin din bilginlerini görevlendirdi. OsmanlIlarda XIV. - XV. yy.'larda medrese görevlileri ayrı bir sınıf oluşturdular ve ulema diye anıldılar. Ulema sınıfı, OsmanlIlarda XVII. yy.’ın başlarına kadar etkin rol oynadı. Bu tarihten sonra hemen tüm din görevlisine (müderris, şeyhülislam, kadı, müftü, vaiz vb) ulema denildi. XVII. yy.'da ulema sınıfı bir bozulma, yozlaşma süreci içme girdi; ulema çocuklarına bile babalarının unvanları verildi. Böylelikle "beşik uleması" denilen, kendilerine özel ayrıcalıklar tanınmış, ancak yeteneksiz ve bilgisiz yeni bir sınıf ortaya çıktı. Önceleri İslam dininin ve din bilimlerinin yayılmasında büyük katkısı olan ulema sınıfı, XVIII. yy’ın sonlarından başlayarak tüm yeniliklere karşı çıkan, aşırı tutucu ve toplumun ilerlemesini önleyen bir sınıf kimliğine büründü. Cumhuriyet’ in ilanı, laikliğin kabulü ulemanın etkinliğini ortadan kaldırdığı gibi, ulema sözcü ğü de kullanılmaz oldu.