BiLANÇO
Bilanço bir işletmenin belli bir tarihteki (düzenlenme tarihi) sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren bir tablodur. Bir işletme işletme içi ve işletme dışı olmak üzere iki kaynaktan finansman sağlayabilir. Sağlanan bu kaynaklar fiziki değerlere (mevcutlara) veya işletmenin talep ettiği haklar olarak alacaklara bağlanmış olur. Bilançonun sol tarafını oluşturan Aktifler, Dönen Varlıklar ve Duran Varlıklar; bilançonun sağ tarafını oluşturan Pasifler ise Kısa Vadeli Borçlar, Uzun Vadeli Borçlar ve Özkaynaklar gruplarına ayrılmıştır. Bilançonun aktifinde yer alan varlıklar paraya dönüşme hızlarına göre en çok likitten en az likite doğru sıralanmıştır. Bilançonun pasifinde yer alan kaynaklar ise vadelerine göre en kısa vadeden en uzun vadeye doğru sıralanmıştır. Bilanço hesapları arasında mahsup yapılamaz. Tabloda "Diğer" başlığı altında yer alan bir kalemin tutarının ait olduğu grubun toplam tutarının % 20 sini aşması durumunda bu kalem ayrı bir başlık altında gösterilir.
İşletmeler bilançolarını tek düzen form tiplerine göre düzenlemek zorundadırlar. Böylece karşılaştirmalarda kolaylık sağlarlar ve anlam birliği oluştururlar.
Bilanço kapsamındaki kalemler hesap çerçevesinde sıralama ve açıktamalar paralelinde yer alır. İşletmeler bilançolarını ayrıntılı ve özet bilanço tipleri şeklinde düzenleyebilirler. Özet ve Ayrıntılı Bilanço tipleri Kitabın ek kısmında EK:3 olarak verilmiştir.
Tek düzen bilanço şeklini hesap grupları olarak gösterecek olursak;
BİLANÇO
AKTİF PASİF
DÖNEN VARLIKLAR KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
HAZIR DEĞERLER MALİ BORÇLAR
MENKUL KIYMETLER TİCARİ BORÇIAR
TİCARİ ALACAKLAR DİĞER BORÇLAR
DİĞER ALACAKLAR ALINAN AVANSLAR
STOKLAR ÖD. VERGİ VE DİĞ. YÜKÜMLÜLÜKLER
GELECEK AYLARA AİT GİDERLER BORÇ VE GİDER. KARŞILIKLARI
VE GELİR TAHAKKUKLARI GELECEK AYLARA AİT GEL. VE GİD. TAH.
DİĞER DÖNEN VARLIKLAR DİĞER KISA VAD. YAB. KAYNAKLAR
DURAN VARLIKLAR UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
TICARİ ALACAKLAR MALİ BORÇLAR
DİĞER ALACAKLAR TİCARİ BORÇLAR
MALİ DURAN VARUKLAR DİĞER BORÇLAR
MADDİ DURAN VARLIKLAR ALINAN AVANSLAR
MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR BORÇ VE GİDER KARŞIUKLARI
ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE
GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GİDER TAHAKKUKLARI
GELİR TAHAKKUKLARI DİĞER UZUN VAD. YAB. KAYNAKLAR
DİĞER DURAN VARLIKLAR
ÖZ KAYNAKLAR
ÖDENMİŞ SERMAYE
SERMAYE YEDEKLERİ
KÂR YEDEKLERİ
GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI
GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-)
DÖNEM NET KÂRI (ZARARI)
BİLANÇO DİPNOTLARI:
şeklindedir.
Düzenlendikleri tarihte ait oldukları işletmenin kesitini veren, diğer bir ifade ile, düzenlediği tarihte işletmenin kasasındaki para miktarını, banka hesabındaki mevduat tutarını, kimlerden ne kadar alacaklı olduğunu, kimlere ne kadar borcu olduğunu, sahip olduğu maddi değerlerin kıymetini, işletmenin sermayesini işletmenin faaliyeti neticesi sağlanan kâr veya zarar tutarını gösteren bilançoya basit bir örnek verelim:
ENA İşletmesinin 31.12.20X1
Aktif tarihli BiLANÇO’su Pasif
Kasa 150.000 Satıcılar 450.000
Bankalar 525.000 Ödenecek Vergi ve Fonlar 95.000 Alıcılar 340.000 Dönem karı vergi ve
Ticari Mallar 870.000 yasal yük. karşılığı 280.000
Tesis, Makine ve Cihazlar 500.000 Sermaye 1.000.000 Birikmiş Amortismanlar (-) - 200.000 Dönem net karı 360.000
2.185.000 2.185.000
Görüldüğü gibi, ENA İşletmesinin 31.12.20X1 tarihlnde kasasında 150.000 TL. banka hesaplarında toplam 525.000 TL., üçüncü şahıslardan veya işletmelerden 340.000 TL.lık alacağı, 870.000 TL. değerinde ticari mal mevcutları, 500.000 TI. değerinde makineleri, üçüncü şahıslara veya işletmelere 450.000 TL. lık borcu, Vergi dairesine 95.000 TL. lık borcu, ve 640.000 TL.lık dönem karından hesaplanan 280.000 TL.Iık vergi ve yasal yükümlülük borcu vardır. İşletmenin bilançosundan sahip olduğu makineler için şimdiye kadar 200.000 TL. lık aşınma ve yıpranma payı ayrılmış olduğu, işletme sahip veya sahiplerinin 1.000.000 TL. sermaye koymuş oldukları ve işletmenin 20X1 yılındaki faaliyetinden dolayı 360.000 TL. lık net kar sağlanmış olduğu anlaşılmaktadır.
Bilanço bir işletmenin mali ve ekonomik bünyesini ortaya koymaktadır. İşletmenin hangi kaynaklardan fon sağladığını gösteren mali bünye bilançonun sağ tarafında pasif başlığı altında yer almıştır. Sağlanan fonların yatırıldığı değerler de ekonomik bünye olarak açıklanır. Ekonomik bünye bilançonun sol tarafında aktif başlığı altında belirtilmiştir. Bir işletme işletme içi ve işletme dışı olmak üzere iki kaynaktan fon sağlar. İşletme dışı kaynaklara; yabancı kaynaklar, borçlar denilmektedir. İşletme içi kaynaklar için öz sermaye veya öz kaynaklar ifadeleri kullanılmaktadır. İşletmenin öz sermayesini işletme sahip veya sahiplerinin koymuş olduğu esas sermaye, işletmenin faaliyeti neticesi sağlanan kârlardan dağıtılmayarak işletme bünyesinde korunan kısımlar ve en son dönemin kârı oluşturur. İşletmenin faaliyet zararları ise öz sermayeden düşülmektedir.
İşletme kendi dışından ve kendi kaynaklarından sağladığı fonları bazı değerlere yatırmaktadır. Henüz kullanamadığı veya kullanacağı fonlar kasasında veya banka hesaplarında yer almaktadır. Sağladığı bazı fonları da henüz tahsil edemediğinden bir hak şeklinde ortaya çıkan alacaklar olarak bağlanmış olmaktadır. Bu durumda, fon kullanım yerlerini gösteren aktif değerler fiziki yapıya sahip mevcut değerler ve hak şeklinde ortaya çıkan alacaklar olarak gruplandırılmıştır. Bir işletme sağladığı fonları, mutlaka bazı değerlere yatırmış veya bir alacak olarak bağlı hale getirmiştir. Henüz kullanmadığı fonlar da kasasında veya banka hesaplarında bulunacaktır. Bu sebeple, bilançonun aktif ve pasif tarafı (ekonomik ve mali bünyesi) birbirine eşittir. Bu eşitlik hiç bir zaman için bozulmaz.