SIFAT a. (ar. vaşftan sıfat)
1. Bir kimsenin toplumsal, medeni ve tüzel durumu, birisine belli bir biçimde davranma hak kını veren nitelik; san: Milletvekili sıfatı ona dokunulmazlık hakkı kazandırıyor.
2. Nitelik.
3. 7te Bir kimsenin çehresi, dış görünüş: Sıfatında hayır yok
4. Sıfatıy la, belli bir sanın, görevin verdiği hakla: Şu anda seninle bir amir sıfatıyla değil, bir arkadaş olarak konuşuyorum.
—Dilbil- Varlığın, nesnenin ya da gösteri len kavramın bir niteliğini belirtmek (nite ieme sıfatı ya da yalnızca sıfat) ya da bir adı söyleme katmak için (belirtme sıfatı) kullanılan sözcük. (Bk. ansikl. böl.) || Sıfat öbeği, bir sıfat çevresinde oluşan öbek, (örn. Ali, oğlu nedeniyle çok gururlu tüm cesinde sıfat öbeği gururlu sıfatıyla çok belirtecinden oluşur.) | Sıfat tamlaması, sıfatın birlikte kullanıldığı adla oluşturduğu tamlama.
—Med us huk. Bir davada davacı ya da davalı olma durumu (Bk ansikl. böl.)
—ANSİKL Dilbil. Sıfat, birtakım özelliklerle donanmış dilbilgisel bir kategori oluşturur TUrkçede sıfatlar addan önce kullanılır.
Anlamsal açıdan, niteleme sıfatı bir ni leliğı dile getirir, tözü belirtmek için töze eklenen ikincil bir niteliktir. Niteleme sıfatları içinde, varlığın ya da nesnenin bir niteliğim belirten (büyük, soğuk, kötü vb.) gerçek anlamdaki niteleme sıfatlarıyla da türevleri olan ve nitelenen adla sıfatın türediği ad arasında bir bağıntı bulunduğu nu gösteren (madeni, devrimci, kimyasal vb) bağıntı (ilişki) sıfatları ayırt edilebilir, bu tür sıfatlar teknik ve bilimsel terimlerde çok sayıdadır.
Sıfat, cümlede çeşitli işlevler üstlenebilir. Belgeç olarak bir ad öbeğinin bir öğesini oluşturur ve belirleyici bir yancümleye eşdeğer olarak değerlendirilebilir (Siyah kedi uyuyor. Siyah olan kedi uyuyor.).
Sıfatlar ek fiille kullanıldığında yüklem görevindedir (Kedi siyahtır Hava güzel.). Niteleme sıfatları bir fiilden önce kullanıldıklarında ise belirteç işlevindedir (Güzel konuşuyor.). Belgeç olarak bir ad öbeği oluşturan sıfat, tözünü belirttiği adın anlamını da yüklenerek ad işlevinde kullanıldığı gibi (Bugün ben bir GÜZEL [güzel kız] gördüm ), iyelik ekleriyle ve çoğul ekiyle birlikte ad işlevinde kullanılabilir. Güzeli (güzel olan şey) çirkinden (çirkin olan şeyden) ayırmak. İyisini (iyi olan şeyi) almak, iyilerle kötülerin savaşımı.
Sıfatların karşılaştırma dereceleri vardır: Bunlar kimi edatlarla (eşitlik: aslan kadar kuvvetli), ya da kendilerinden önce gelen kimi belirteçlerle (karşılaştırma: daha güzel; üstünlük: en güzel) yapılır.
Ayrıca kimi ekler (güzel-CE, acı-MSI, sarı-MTIRAK) sıfatlarda yakınlık, benzerlik; kimi ekler de (küçü-CÜK [küçük-cük], küçü-CEK [küçük-cek], ufa-RAK [ufak-rakj) küçüklük belirtirler.
Bir sıfatın ilk hecelerinin belli seslerle kapanıp sözcüğe eklenmesiyle de sıfat pekiştirilir (sapsan, masmavi, bomboş, çır- çıplak, çırılçıplak vb.)
Belirtme sıfatlarının sayısı niteleme sıfatlarınınkine oranla kısıtlıdır; bunlar, işaret, belgisiz, sıra, soru sıfatları olarak ayrılırlar. Bu sıfatlar ad işlevinde kullanıldıkları
zaman, işaret adılı, belgisiz adıl, soru adılı diye adlandırılır Sayı sıfatları da ad ekleriyle, ad işlevinde kullanılabilir (ikisi [iki çocuk] de aynı boyda.).
—Med us. huk. Sıfat, dava hakkıyla davanın tarafları arasındaki ilişkidir. Davacılık sıfatı, kural olarak, hak sahibine aittir. Örneğin, alacak davası alacak hakkı sahibi tarafından açılabilir. Başka biri tarafın dan açılırsa, dava sıfat yokluğundan reddedilir. Alacak davası ancak borçluya karşı açılabilir Bu davada davalı olma sıfatı yalnız borçluya aittir. Bir davada sıfat yokluğu davanın reddini gerektirir. Yargıç tarafların davacı ya da davalı sıfatı bulunup bulunmadığını kendiliğinden araştırır.
Kaynak: Büyük Larousse
Sıfat Nedir? (Sözlük)
