ŞİFRE a. (fr chiffre).
1. Gizli haberleşmede, her tür mesajı başkaları tarafından an- laşılamayacak biçimde düzenlemeye ve çözmeye yarayan yöntem ve imlerin, kullanılan kodların tümü.
2. Şifre anahtarı, bir şifreyi çözmek için kullanılan imlerin anlamlarını gösteren çizelge.
—Ask. Türleri ne olursa olsun (telgraf, telefon telsiz vb.) tüm mesajların şifrelenme- sine ve şifrelerinin çözülmesine yarayan yöntemlerin tümü. (Bk. ansikl. böl.) I| Krip- tografide ANAHTAR'ın eşanlamlısı. |] Şifre servisi, bir bakanlığın (Savunma, Dışişleri) şifreli dilde yazışmasını yürüten özel servis. || Kriptografide içinde şifreleme ya da şifreyi çözmekte kullanılan karşılık çizelgelerinin bulunduğu belge. || Şifre açmak, çözmek, anahtarı bilinen ve şifre uz- manınca uygulanan dönüştürme yöntemini ters yönde kullanarak, şifrelenmiş bir metni ilk durumuna getirmek. || Şifreyi çözmek, anahtarı bilinen bir kodlamayla anlaşılmaz hale getirilmiş bir metni anlaşılır bir metne dönüştürmek.
—Biyol. Şifre çözümü, azotlu bazlar ile aminoasitler arasındaki uygunluk yasalarını çözme eylemi.
—Bir embriyon hücresinden söz ederken, nükleik asitlerinde "kod" (şifre) halinde kayıtlı olan genetik programı uygulayarak farklılaşmış bir embriyonu yapılandırmak eylemi.
—Genet. GENETİK KOD'un eşanlamlısı.
—Kilitç. Bir kasanın, kilidinin açılmasını sağlamak için önceden belirlenmiş bir konuma getirilmesi gereken mekanik iç düzeneği. || Şifreli asmakilit, harflerin ya da rakamların şişelenmesiyle açılıp kapanan asma kilit türü.
—Radiletiş. O şifresi, O KOD*u’nun eşanlamlısı.
—Sirk. Bir hokkabazın seyircinin dikkatini çekmeden yardımcısına bir cümleyi, bir tarihi, bir ezgiyi bildirmesini sağlayan anlaşmalı sözcük. Sonra yardımcı bunları yüksek sesle tekrarlar. (Eşanl. KOD.)
—Telekom, Şifre çözme, şifreli olarak yazıl mış bir metnin ya da mesajın anlamının ye niden ortaya çıkarılması. (Bk. ansikl. böl.)
—Tic. Satış sırasında malların maliyet fiya tını kolayca bulmak için bazı işletmelerce kullanılan ve anlamı yalnız kendilerince bilinen işaretlerin tümü.
—ANSİKL. Ask. Tüm şifre işlemleri iki ilkeye dayanır: şifrelenecek mesajın temel unsurlarını koruyacak, sınırlı bir biçimde sıralarının değiştirildiği yer değiştirme ve uygun bir koda göre temel unsurların yerine başka unsurların konulduğu yerine koyma. Bu ilkelerin uygulanması, şifreleme yöntemleri denilen basit ya da karma yöntemlere göre yapılır. Basit, çift ve geliştirilmiş yer değiştirme, kafes yöntemi vb. bu şekilde bulunur. Yerine koymanın da çeşitli yolları vardır: basit yerine koyma, çok yönlü yerine koyma, çift anahtarlı yerme koyma vb.
Yerine koyma işlemlerinde kullanılan birim çeşitlilik gösterebilir ve yazılı mesaj olarak örneğin bir harf, çift harf, hatta şifreleme kodlarında ya da sözlüklerinde olduğu gibi bir kelime ya da bir cümle öğesi olabilir. Aynı biçimde telgraf mesajları ve veriler için yerine koyma, temel "bit", telgraf abecesi "simgesi”, “paket" ya da simge grubu vb. üzerinde kurulabilir. Kısaca, sözcük gibi örneklemeli işaretler için yerine koyma, sesli işaretin çözümlenmesiyle elde edilen temel işaretlere dayanabilir.
Karmaşıklıkları göz önüne alınarak, şifreleme ve şifre çözme işlemleri şifre makineleriyle gerçekleştirilir, ilk uygulamalar mekanik olmuştur ve ikinci Dünya sava- şı’nda kullanılmıştır. Günümüzde elektronik makineler çok büyük verim sağlar. (KRİPTOGRAFİ.) Haberleşenlerin arasındaki sözlü ya da yazılı uzlaşmalı işaretlere "anahtar” denir. Çeşitli yöntemlerin şifre olarak bir değer taşıyabilmesi için bu anahtarın gizli bulunması gerekir.
—Telekom. Şifre çözme işlemi, şifreli olarak yazılmış metinde özgün mesajın şifreleme sırasında korunmuş olan ayırtedici öğelerinin ortaya çıkarılmasıyla gerçekleştirilir.
Şifreleme işlemi devrilim yöntemiyle yapıldıysa, yani metnin harfleri oldukları gibi bırakılıp yalnızca yerleri belli bir kurala göre değıştirildiyse, şifreyi çözmek için harflerin olası ve olası olmayan bir araya gelme biçimlerinin incelenmesi gerekir.
Şifreleme işlemi ornatma yöntemiyle gerçekleştirildiyse, yani her harf ya da hece belirli bir koda göre bir başkasıyla değiştirildiyse şifreyi çözmek için harflerin, özellikle de harflerin ikili ya da üçlü gruplarının o dildeki göreli kullanılma olasılıklarının göz önüne alınması gereklidir.
Özgün metnin dönemli ya da sözde rastlantısal bir kurala göre şifrelenmesi, devrilim ya da ornatma yöntemlerine göre daha gelişmiş bir şifreleme yöntemidir. Bu şekilde şifrelenmiş metinlerin çözülmesi oldukça zordur ve indislerin kullanılmasına dayanan çok sayıda deneme yapılmasını gerektirir.
Aynı zorluk, sözlük ya da repertuvar yöntemlerinin kullanılması halinde de söz konusu olur. Bu durumda benzer harf ya da şifre gruplarının ne zaman yeniden kullanıldıklarını incelemek gerekir. Bu yöntemlerin hepsinde de şifrenin çözülmesi, geçersiz harf ya da şifrelerin ve kısaltmaların kullanılmasıyla ya da iki ayrı şifreleme yönteminin (örneğin ornatma ve devrilim, çift devrilim vb.) birlikte uygulanmasıyla daha da zorlaştırılabilir.
Bu şifre çözme yöntemleri doğal olarak yalnızca pek karmaşık olmayan, elle ya da mekanik makinelerle şifrelenmiş metinler için geçerli olabilir. Ayrıca bu yöntemleri kullanarak şifre çözen kişilerin çözümleme ve görü yeteneklerinin, farklı dillerin ayırtedici özelliklerine, olasılık hesaplarına ve bilişim donanımlarının kullanımına ilişkin ileri düzeyde bilgilerin yanı sıra geniş deneyimlerinin de olması gerekmektedir.
Elektronik şifreleme makineleri'nin gelişmesi, şifre çözme yöntemlerinin kökten değişime uğramasına yol açmıştır. Bu makinelerle gerçekleştirilen şifreleme yöntemleri o denli karmaşıktır ki şifrenin çözülmesi neredeyse olası bütün anahtarların denenmesiyle olanaklıdır. Bu sistematik deneme işleminin gerçekleştirilmesi ise olası anahtarların sayısı göz önüne alınırsa, genellikle olanaksızdır. (Örneğin "DES" olarak adlandırılan ve Amerika Birleşik Devletleri'nde 1977 yılında standartlaştırılan ilk özel kullanımlı donanımda 256, yani yaklaşık 6x1016 farklı anahtar bulunmaktadır.)
Kaynak: Büyük Larousse
Şifre Nedir?
