Kurt (Canis lupus)

Kurt (Canis lupus)
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sponsorlu Bağlantılar

• Binominal adı: Canis lupus (Linnaeus 1758)
• Korunma durumu: Asgari endişe (LC)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
  • Şube: Chordata (Kordalılar)
    • Sınıf: Mammalia (Memeliler)
      • Takım: Carnivora (Etçiller)
        • Alt takım: Caniformia (Köpeğimsiler)
          • Familya: Canidae (Köpekgiller)
            • Oymak: Canini (Asıl köpekler)
              • Cins: Canis
                • Tür: C. lupus
                  

Kurt (Canis lupus), köpekgiller (Canidae) familyasının en yaygın türü. Köpek bir alt türü olarak kurdun yakın akrabasıdır.

Özellikleri


Kurt, ilk bakışta büyük bir köpeğe benzer. Daha yakından incelendiğinde vücudunun köpekten daha uzun, göğsünün daha yüksek ve daha ince olduğu görülür. Kurtların kafası büyük, kulakları kısa, püsküllü kuyrukları vücutlarının üçte biri uzunluktadır. Renkleri alt türlerine göre yöresel olarak değişir, beyaz, krem rengi, sarımsı, kızıl, gri ve siyah olabilir.
Avrupa'nın ve Asya'nın fazla sıcak olmayan bölgelerinde bozkurtlar çoğunluktadır. Daha kuzeye gidildiğinde siyah ve beyaz renkli kurtlara rastlanır.
Kurtların boyutları da yöresel olarak değişir:

• En büyük kurtlar Letonya, Beyaz Rusya, Alaska ve Kanada'da görülür, 160 cm vücut uzunluğuna (+ 52 cm kuyruk) ve ayakta dururken 80 cm boya erişirler. Bu kurtlar 80 kg ağırlığa kadar ulaşabilir.
• En küçük kurtlar Ortadoğuda ve Arap Yarımadasında bulunur, ancak 80 cm vücut uzunluğuna (+ 29 cm kuyruk) ve 20 kg ağırlığa ulaşırlar.

Köpek ile Kurt Arasındaki Farklar
Genelde kurtları köpeklerden ayırt etmek mümkündür, ama bazen bir türün kurt olduğunu tespit etmek çok zor olabilir.

• Kurtlar kuyruklarını çoğu zaman yatay ya da hafif dik tutarlar ama köpeklerin kuyrukları çoğu zaman dik ya da kıvrık durur.
• Özellikle kafatasları çok farklıdır: Göz yüksekliği, kulak içi, Praesphenoid, Basis vomerus, Fissura petrobasialis, çene ve kesicı dişler kurtlarda ve köpeklerde birbirinden farklıdır.
• Kurtlar senede bir kez yavru yapar, köpekler ise çoğunlukla iki kez yavrular.
• Bir ayak izinin kurda mı yoksa köpeğe mi ait olduğu, izlerin sayısı ile tespit edilebilir. Kurtlar arka ayakları ile ön ayaklarının bastığı noktaya basarlar. Hatta birden fazla kurt birlikte yürüdüğünde arka arkaya gidip öndekinin izlerine basarlar. Böylece izlerin tek bir kurda ait olduğu zannedilebilir. Köpekler ise arka ayaklarıyla ön ayaklarının bastığı noktanın arasına basarlar.
• Ayrıca kurtlar daha zekilerdir ve genelde evcilleştirilemezler, köpekler ise evcilleşirler
  

Dağılımı


İnsanlar tarım ve sürü hayvancılığını geliştirmeden evvel, kurt, dünyanın en yaygın yırtıcı hayvanıydı. Tüm Avrasya'da, Kuzey Afrika ve Kuzey Amerika'da yaygındı. Ancak özellikle Batı Avrupa gibi yoğun yerleşim olan gelişmiş ülkelerde insanlarca soyu tüketildi. Günümüzde Doğu Avrupa, Balkan yarımadası, Kanada, Sibirya, Moğolistan ve İran'da kurtların bulunduğu büyük bölgelere rastlanır. Bunların dışında sadece, yalıtılmış (bazen 100'den az hayvan bulunan) ufak bölgeler bulunur.
Çok iyi uyum sağlayabilen bir hayvan olan kurt, kuzey kutbunun buz çöllerinden, Orta Asya'nın ve Kuzey Amerika'nın kum çöllerine kadar farklı habitatlarda yaşayabilir. Çoğu kurt, bozkırlarda ve ormanlarda yaşar. Erken çağlardan beri insanların sahip çıktığı açık alanlardan ormanlara kaçması yüzünden bir orman hayvanı olarak tanınmıştır.

Sınıflandırma
Kurtların alt türleri hakkında farklı görüşler vardır. Son yıllarda bilimciler arasında, 13 yaşayan, 2 soyu tükenmiş alt türü kabul eden aşağıdaki sınıflandırma yayılmaya başlamıştır.


Davranışlar ve Sosyal Yaşam

Yellowstone Milli Parkı'nda bir Mackenzie kurdu (Canis lupus occidentalis)

Ara sıra yalnız gezen kurtlara rastlanırsa da, genellikle bir sürüye bağlı olarak yaşarlar. Bir kurt sürüsü, anne, baba ve yavrularından oluşan bir ailedir. Kurtlar, ev köpeklerinden daha geç, ancak iki yaşında üreyebilir, bu nedenle iki yaşını dolduruncaya kadar ailelerinin yanında kalırlar. Bir önceki senenin yavruları kendilerinden küçük kardeşlerine bakarak ebeveynlere yardımcı olur. Anne ve baba, çocuklarına karşı daima serttir, bu yüzden sürünün içindeki hiyerarşi bellidir ve kimse otoriteyi sarsmaya cesaret etmez. Akraba olan iki kurdun çiftleşmesi (ensest) hiç görülmemiştir. Kurtlar çiftleşmek için yabancı bir kurt bulamazlarsa ömür boyu çiftleşmezler. (Nerdeyse) hiç görülmesede, köpekler ve kurtlar hala günümüze kadar aralarında çiftleşebilir ve yine yavrulayabilen (kısır olmayan) yavrular dünyaya getirebilirler.
Bazı eski kitaplarda bir kurt sürüsünün yapısı şöyle tarif edilir:

".. Sürünün başı alfa çiftidir ve onların dışında hiçbir üye çiftleşip yavru yapamaz. Sürünün içinde her üyenin farklı statüsü vardır. Sürünün içinde en son sırada, herkesin sataştığı bir "Kara koyun" vardır. Ara sıra kurtlardan birisi alfa üyelerine baş kaldırır ve kendi statüsünü yükseltmek için onunla dövüşür."

Akraba olmayan kurtların bilimsel araştırmalar için bir araya kapatılarak izlenmesi sonucu ortaya konulan bu bilgiler doğadaki gerçekleri yansıtmaz. Bu şekilde bir araya getirilen yabancı kurtlar neredeyse her gün dövüşür.
Gebelik yaklaşık 60 gün sürer. Genellikle 3 ila 6 (en az 1, en fazla 14) yavru doğar.

Beslenme
Kurtlar en çok otobur memeliler ile beslenir, ama daha iyi bir şey bulamayınca kemirgenler ve kuşlar gibi küçük hayvanları da avlarlar. Gıdanın kıt olduğu zamanlarda leş bile yiyebilirler. Diğer bazı yırtıcı etoburlar gibi vitamin ihtiyaçlarını sadece otobur hayvanların mide içeriği ile gidermezler, kendileri de ara sıra böğürtlen ve diğer yabani meyveleri yerler. Ayrıca yavru kurtlar böcek de yer.

Kutup kurdu

Meksika kurdu

Kurt - Canis lupus


Familyası

Köpekgiller (Canidae)

Yaşadığı yerler

Kuzey Amerika Avrupa ve Asya'nın orman ova ve bataklık alanlarında

Özellikleri

Köpekten daha iri ve yabanidir. Gündüz ininde barınır gece avlanır. Kışın sürüler meydana getirerek avlanırlar. Derisi boz sarı ve siyahımsı kıllarla kaplıdır. Ömrü 15-20 yıl.

Çeşitleri

Kır kurdu kızıl kurt boz kurt vs.

Etçiller (Carnivora) takımının köpekgiller familyasından köpeğe benzeyen yırtıcı bir hayvan. Genellikle ıssız bölgelerde yaşar. Ağırlığı 35-50 kg'dır. Bazı Kanada kurtlarının ağırlığı 85-90 kiloya ulaşır. İri bir kurt 120 cm uzunluğunda omuz hizasında boyu 90 cm'dir. Ayrıca 50 cm uzunluğuna varan kuyruğu vardır. Bu geniş ve tüylü kuyruk ile soğuk havalarda uykuya yattığı zaman çıplak burnunun ve ayaklarının etrafını sararak donmaktan korunur. Kuyruğu sarkık kulakları diktir.
Görme işitme duyuları keskindir. Gece avlanmaya çıkar. Aç kaldığında insana da saldırır. Köpekten farklı olarak kuyruğu daha uzun kulakları daha büyük ve dik postu daha tüylü boyu daha uzun dişleri ve çenesi daha iri ve kuvvetlidir. Koyunlara düşmanlığı ile şöhret bulduğundan insanlar tarafından avlanarak nesli hayli azalmıştır.
Köpekgiller ailesinin en büyük vahşi üyesidir.


Boz kurt (Canis lupus), Amerika'da Arktik Adalarından Meksika'ya kadar Avrupa ve Asya'da özellikle Hindistan ve Çin'in bazı kısımlarında çok bulunur. Postu boz sarı ve siyahımtrak kıllarla kaplıdır.


Kızıl kurt (Canis niger), Amerika'da Teksas-Florida arasındaki bölgeye has bir türdür. Boz kurttan daha ufaktır az çok kır kurduna benzer.
Kır kurdu (Canis latrans) ise Kuzey Amerika'da yaşar. Her gece kendine has sesiyle ulur. Postu kürkçülükte değerlidir. Tavşan ve küçük kemirgenleri bol bol avlar. Bu sebepten faydalı sayılabilir.
Kurtlar çok değişik şartlarda karda buzda tundralarda orman ve bozkırlarda yaşayabilirler. Yerin altında 9 metre uzunluğa varan tünellerde yaşadıkları gibi kayalık mağaralarda da barınabilirler.
Kurtlarda örnek bir aile yaşayışı vardır. Erkek herhangi bir sebeple eşinden ayrılmadığı müddetçe ömrünün sonuna kadar eşiyle yaşar. Eşlerden biri yaralandığında diğeri ona besin taşıyarak bakar. Dişi ölürse erkek yavruları besleyerek büyütür. Çiftleşmesi köpekte olduğu gibidir. Çiftleşme esnasında kaçamadıklarından emniyetli yerleri seçerler. Eşleşmeden iki ay (64 gün) kadar sonra gözleri kapalı 4-6 yavru doğar. Genellikle Mayıs ayında yavrularlar. Yavrularını mağaralarda dik yamaçlarda ve dağ eteklerindeki tabii oyuklarda beslerler. Doğumdan 14 gün sonra yavruların gözleri açılır. Bir iki hafta anne sütü ile beslenen yavrular sütten hemen kesilir. Bu zamanda anne midesindeki yarı sindirilmiş etleri kusmak suretiyle yavrularını besler. Erkek kurdun avlanıp midesinde yavrularına et getirmesi yavrular büyüyünceye kadar devam eder. Yavrular üç haftadan sonra anne ve babaları ile dışarı çıkıp günlük hayata alışırlar. Dişiler erkeklerden önce gelişir. Dişiler 2 erkekler 3 yaşında erginleşirler. Kurtlar 12 yaşında ihtiyarlamaya başlar iki sene sonra dişleri iyice kesmez olur. Ömrü en fazla 20 yıldır.
Kışın sürü halinde ava çıkan kurtlar öyle pek fazla kalabalık değildir. Bu normal olarak hepsi aynı ailenin fertlerini içine alan 10-12'yi geçmeyen bir topluluktur. Belli avlanma sahalarında dolaşan kurtlar geyik dağ koyunu gibi hayvanları avlarlar. Açlığa çok dayanıklı olup aç kalınca karpuz böğürtlen gibi nebati besinler de yerler. Kurt yiyecek bulduğu zaman ağırlığının beşte biri kadar yiyebilir. Kalanını tekrar yemek için toprağa gömer.
Kurdun uluması çok meşhurdur. Duyulduğu zaman hayvanları bile ürperten her birinin ayrı manası olan 6 değişik uluması vardır.
Kış aylarında ava çıkacakları zaman sürüden biri uzun uzun ulur. Bunu takiben hepsi birden ulumaya başlar. Bu birlikteki uluma kurt sürüsünde birliği beraberliği ve bir heyecanı hasıl eder. Ava çıkan sürünün önünde en güçlü ve en iri olan reis bulunur. Karda sürüye yol açar ve bir avla karşılaştıklarında ava önce kendisi saldırarak diğerlerini cesaretlendirir. Zayıf ve cılızlar sürünün son saflarında yer alır. Kışın insana saldırmaktan bile çekinmezler. İnsan soğukkanlılıkla kurtlara karşı koyarak birini yaralarsa hepsi üzerine saldırarak yaralı kurdu parçalayarak yerler. Hatta saldırıya uğrayan kişi ağaca çıkarak parmağını kesip kanını ağaç dibindeki kurtlardan birinin üzerine damlatabilirse sürü o kurda saldırır. Böylece insana saldırmaktan vazgeçerler. İlkbahar ve yaz aylarında sürü dağılır. Yalnız veya 2-3 bireylik grup halinde avlanmaya başlarlar.
Kurdun koyuna saldırışı ekseri sabah vaktinde olur. Köpeğin yorulup uyumasını bekler. Avlanma sahalarını kaya oyuk ve çalılıklara bıraktıkları idrarları ile sınırlarlar. Yabancı bir kurt koku vasıtası ile yabancı bir sahaya girdiğini anlar. Bölge kurtları uluyarak yabancıyı ikaz ederler.
Kurt postundan kürk eldiven ve davul zarı yapılır.
Dişi kurtların insan yavrularını da besledikleri hikaye edilmektedir. Roma şehrinin kurucusu Romüs ve Romülüs'ün dişi bir kurt tarafından beslendiği rivayet edilmektedir.
Boz kurt kahramanlık ve cesaret sembolü olarak Ergenekon Oğuz ve diğer Türk destanlarına geçmiştir. Hunların Uygurların bayraklarında boz kurt (bozkurt) resmi vardır. Eski Türk bayraklarının sopalarının ucunda kılıç kabzalarında tunçtan bakırdan veya altından kurt başları bulunur.