Hayvanlarda Görülen Solunum Sistemleri
VIP VIP Üye
Hayvanlarda Görülen Solunum Sistemleri
MsXLabs.org
Tek hücreli canlılar ile vücut duvarı ince olan süngerler ve sölentereler gibi çok hücreli hayvanlar bu tür gaz değişimlerini özel bir yapıya ihtiyaç duymadan kolaylıkla yapabilirler. Ancak kompleks yapılı olanlar gaz değişimini özel doku ve organlardan oluşan bir sistem aracılığıyla gerçekleştirirler. Çünkü hayvanlarda evrimsel gelişim sonucu her hücrenin dışçevre ile doğrudan doğruya gaz alışverişi yapma olanağı ortadan kalkmıştır. Hayvanlar aleminde solunumda gaz değişimini gerçekleştiren organlar çeşitlilikgöstermesine karşılık, bunları dört ana grupta toplamak mümkündür.
1. Deri
2. Trake
3. Solungaçlar
4. Akciğerler
Deri Solunumu ;
En ilkel solunum biçimi olan deri solunumunun görüldüğü bazı basit yapılı hayvansal organizmalarda deriden difüzyonla giren oksijen yine difüzyonla diğer doku ve hücrelere iletilir. Basit çok hücreli hayvanlardan yassı solucanlar (Plathelminthes), bazı yuvarlak kurtlar (Nemathelminthes), karasal halkalı solucanlar (Annelida), mikroskobik yapıdaki omurgasız hayvanlar deri solunumunun görüldüğü hayvan gruplarıdır.
Omurgalılardan kurbağalarda deri solunum önemli yer tutar. Ayrıca ağzın içini ve yutağıkaplayan zarlar da solunum organıgibi görev yapar.Deri solunum yapan organizmaların derilerinin hep nemli olması gerektiğinedikkat ettiniz mi?Gerçekten de deri solunumu yapan toprak solucanı, salyangozlar ve kurbağa gibihayvanlarda deri nemli tutulmak zorundadır. Bu nem derideki mukus bezleri ile sağlanmaktadır.
Trake Solunumu ;
Gelişmiş canlılarda vücut hacmının artması nedeniyle vucudun iç kısımlarında bulunan hücrelerin gaz değişimi ancak özel solunum sistemleriyle gerçekleşebilmektedir. Basit solunum sistemlerinden trakeler bunlardan biridir. Trakeler böceklere özgü, basit borulardan ibaret bir solunum sistemidir. Atmosferik hava, özel borular aracılığıile vücudun iç hücrelerine iletilerek gaz alışverişini sağlarlar . Vücudun abdomen kısmında her segmentte bulunan ve stigma adı verilen çift açıklıklardan hava alınıp verilir. Buradan giren hava, içorganlara kadar uzanan dallı hava borularınyla (trakeler) taşınır. Trakeler içi bir sıvı ile dolu ve trakeol adıverilen çok ince borucuklarla sonlanırlar. Oksijen ve karbondioksit değişimi bu sıvı ile dokular arasında gerçekleşir. Böcek hava alışverişini sağlayabilmek için vücudunu kasıp gevşetir. Vücut genişletildiğinde hava trakelere girer, kasılınca dışarı atılır.Özellikle arıların dinlenme sırasında sürekli karın kısımlarını hareket ettirdiklerini farketmişsinizdir.
Bu sistemin diğer sistemlerden önemli bir farkı solunum havasının dokulara kadar yine bu sistemle götürülmesidir.
Solungaç Solunumu ;
Suda yaşayan hayvanlarda görülen genel solunum sistemi solungaçlardır. Omurgalılardan balıklar, kurbağaların larvaları, omurgasızlardan yumuşakçalar, sudayaşayan bazı solucanlar, eklembacaklılardan karidesler, yengeçler bu yapılara sahiptirler. Bunlar kendiliğinden hareket eden ya da su akımları ile hareket edebilen bir sistem şeklindedir. Omurgalı hayvanlarda solungaçlar akciğerli balıklarda, semenderlerde ve kurbağa larvalarında olduğu gibi vücut dışında olabileceği gibi, biroda içinde kapalı da olabilirler.Solungaçlar ince epitel çıkıntılarından oluşurlar. Solungaçların üzeri dolaşım sisteminin kılcal damarları ile örülmüştür. Gaz değişimi, solungaç epiteli ve kılcal damarların tek tabakalı yassı epitelleri arasında difüzyonla gerçekleşir. Suda erimiş oksijen solungaç epitelinden kılcal damarlara geçer. Karbondioksit ise ters yönde hareket eder. Solungacı olan her hayvan, bu organın üzerinde su akımını sağlayan bazı yapılarasahiptir. Örneğin balıklar ağzını açarak bir miktar su alır, sonra ağzını kapatarak ve ağız boşluğunu daraltarak suyun solungaçlar üzerinden geçmesini sağlarlar.
Kurbağalar gibi bazı hayvan gruplarında birden fazla solunum görevi yapan organ bulunduğunu biliyormusunuz? Bazı hayvan grupları bu organların bir kaçı ile solunum yapabildikleri gibi, hayatdönemlerinin farklı dönemlerinde değişik solunum organları ile solunum yapabilmektedirler. Örneğin kurbağalar ergin devrelerinde deri ve akciğerlerle solunum yaparlarken, larva devrelerinde solungaç solunumu yaparlar. Başkalaşım sırasında kaybolan solungaçların yerini akciğerler almaktadır.
Akciğer Solunumu ;
Karasal omurgalıların ve sucul memelilerin solunum organı olan bu sistem temeliki kısımdan meydana gelir. Bunlardan birincisi havayı götüren yollar olan solukborusu (trake), bronş ve bronşcuklardır. İkincisi ise gaz değişiminin gerçekleştiği esnek zarımsı keseler olan alveollerden oluşan akciğerlerdir.
Solunum sistemi gerçekte ağız ve burun boşluğu ile başlar. Burun boşluğu kıvrımlı yapısı ile burada ilerleyen solunum havasını hem ısıtır hem de nemlendirir. Ayrıca burun içindeki kıllar solunum havasındaki küçük zerrecikleri tutar. Alınan hava buradan gırtlak kısmına geçer. Gırtlak besin yutulmasının dışında sürekli açıktır.Yutkunma sırasında gırtlak yukarı doğru kalkar ve küçük dil geriye doğru yatarak soluk borusunu kapatır. Gırtlakta başka hangi yapı bulunur? Düşününüz.Ses tellerinin burada bulunduğunu hepiniz biliyorsunuz. Gırtlaktan sonra solunum sisteminde soluk borusu (trake) başlar. Soluk borusunun içi kirpikli epitel hücreleri ile döşelidir. Bu sillerle birlikte mukus salgısı hava içindeki yabancımaddeleritutarak akciğerlere ulaşmasını önler.Çok tozlu hava solunduğunda balgam oluşumunun arttığınıhepimiz biliyoruz.Soluk borusu kapanmaması için at nalı şeklinde olan kıkırdak halkalarla çevrilidir.Soluk borusu akciğerlere girmeden önce iki kola ayrılarak bronşları meydana getirir. Bronşlar da akciğerlere girince bronşçuklara ayrılırlar. Bronşcuklarda kıkır-dak halkalar bulunmaz. Akciğerlere sahip en ilkel omurgalılar kurbağalardır. Göğüs kemiğinin iki yanındaküçük birer köpük yumağı gibi görünürler. Sürüngenlerde de çift olmasına karşılık,genellikle uzun vücutlu formlarda (yılanlar) bir tanesi körelmiş durumdadır.Akciğerler özellikle kuşlarda değişik özellik gösterirler. Kuşlar omurgalılar içindeen etkin solunum yapan gruptur. Metabolizmalarının yüksek oluşu nedeniyle oksijene gereksinimleri oldukça fazladır. Bunu sağlayan akciğerlerde, memelilerde olduğu gibi alveoller yerine akciğerle bağlantılıhava keseleri görev yaparlar. Bu kese lerin yan çıkıntıları kemiklerin, kasların hatta derinin içine kadar girer. Çift yapılıkarın ve arka göğüs hava keseleri akciğerlerin havalandırılması için bir çeşit körükgibi görev yaparlar ve sistem içindeki hava borularının akışı ile kılcal damarlarınakış yönü birbirine terstir. Böylece hem soluk alışta hemde verirken gaz değişimigerçekleşebildiğinden, oksijenin az olduğu yükseklerde dahi rahatça oksijen gereksinimini karşılayabilirler.
Memelilerin solunum sistemleri kuşlarınkinin aksine sürüngenler ve kurbağalardaki gibi kör kese ilkesine göre görev yapar. Memelilerin akciğerleri arkada diyaframla kapatılan göğüs boşluğu içinde yer alırlar. Bronşiollerin uçları alveol adı verilen hava keseleriyle sonlanırlar. Alveollerin duvarıtek tabakalı bir epitelden yapılmıştır. Hava bu keselere kadar taşınarak bunların yüzeyini döşeyen kılcal damarlarla arasında gaz değişimi gerçekleşir .
MsXLabs.org
Sponsorlu Bağlantılar
Tek hücreli canlılar ile vücut duvarı ince olan süngerler ve sölentereler gibi çok hücreli hayvanlar bu tür gaz değişimlerini özel bir yapıya ihtiyaç duymadan kolaylıkla yapabilirler. Ancak kompleks yapılı olanlar gaz değişimini özel doku ve organlardan oluşan bir sistem aracılığıyla gerçekleştirirler. Çünkü hayvanlarda evrimsel gelişim sonucu her hücrenin dışçevre ile doğrudan doğruya gaz alışverişi yapma olanağı ortadan kalkmıştır. Hayvanlar aleminde solunumda gaz değişimini gerçekleştiren organlar çeşitlilikgöstermesine karşılık, bunları dört ana grupta toplamak mümkündür.
1. Deri
2. Trake
3. Solungaçlar
4. Akciğerler
Deri Solunumu ;
En ilkel solunum biçimi olan deri solunumunun görüldüğü bazı basit yapılı hayvansal organizmalarda deriden difüzyonla giren oksijen yine difüzyonla diğer doku ve hücrelere iletilir. Basit çok hücreli hayvanlardan yassı solucanlar (Plathelminthes), bazı yuvarlak kurtlar (Nemathelminthes), karasal halkalı solucanlar (Annelida), mikroskobik yapıdaki omurgasız hayvanlar deri solunumunun görüldüğü hayvan gruplarıdır.
Omurgalılardan kurbağalarda deri solunum önemli yer tutar. Ayrıca ağzın içini ve yutağıkaplayan zarlar da solunum organıgibi görev yapar.Deri solunum yapan organizmaların derilerinin hep nemli olması gerektiğinedikkat ettiniz mi?Gerçekten de deri solunumu yapan toprak solucanı, salyangozlar ve kurbağa gibihayvanlarda deri nemli tutulmak zorundadır. Bu nem derideki mukus bezleri ile sağlanmaktadır.
Trake Solunumu ;
Gelişmiş canlılarda vücut hacmının artması nedeniyle vucudun iç kısımlarında bulunan hücrelerin gaz değişimi ancak özel solunum sistemleriyle gerçekleşebilmektedir. Basit solunum sistemlerinden trakeler bunlardan biridir. Trakeler böceklere özgü, basit borulardan ibaret bir solunum sistemidir. Atmosferik hava, özel borular aracılığıile vücudun iç hücrelerine iletilerek gaz alışverişini sağlarlar . Vücudun abdomen kısmında her segmentte bulunan ve stigma adı verilen çift açıklıklardan hava alınıp verilir. Buradan giren hava, içorganlara kadar uzanan dallı hava borularınyla (trakeler) taşınır. Trakeler içi bir sıvı ile dolu ve trakeol adıverilen çok ince borucuklarla sonlanırlar. Oksijen ve karbondioksit değişimi bu sıvı ile dokular arasında gerçekleşir. Böcek hava alışverişini sağlayabilmek için vücudunu kasıp gevşetir. Vücut genişletildiğinde hava trakelere girer, kasılınca dışarı atılır.Özellikle arıların dinlenme sırasında sürekli karın kısımlarını hareket ettirdiklerini farketmişsinizdir.
Bu sistemin diğer sistemlerden önemli bir farkı solunum havasının dokulara kadar yine bu sistemle götürülmesidir.
Solungaç Solunumu ;
Suda yaşayan hayvanlarda görülen genel solunum sistemi solungaçlardır. Omurgalılardan balıklar, kurbağaların larvaları, omurgasızlardan yumuşakçalar, sudayaşayan bazı solucanlar, eklembacaklılardan karidesler, yengeçler bu yapılara sahiptirler. Bunlar kendiliğinden hareket eden ya da su akımları ile hareket edebilen bir sistem şeklindedir. Omurgalı hayvanlarda solungaçlar akciğerli balıklarda, semenderlerde ve kurbağa larvalarında olduğu gibi vücut dışında olabileceği gibi, biroda içinde kapalı da olabilirler.Solungaçlar ince epitel çıkıntılarından oluşurlar. Solungaçların üzeri dolaşım sisteminin kılcal damarları ile örülmüştür. Gaz değişimi, solungaç epiteli ve kılcal damarların tek tabakalı yassı epitelleri arasında difüzyonla gerçekleşir. Suda erimiş oksijen solungaç epitelinden kılcal damarlara geçer. Karbondioksit ise ters yönde hareket eder. Solungacı olan her hayvan, bu organın üzerinde su akımını sağlayan bazı yapılarasahiptir. Örneğin balıklar ağzını açarak bir miktar su alır, sonra ağzını kapatarak ve ağız boşluğunu daraltarak suyun solungaçlar üzerinden geçmesini sağlarlar.
Kurbağalar gibi bazı hayvan gruplarında birden fazla solunum görevi yapan organ bulunduğunu biliyormusunuz? Bazı hayvan grupları bu organların bir kaçı ile solunum yapabildikleri gibi, hayatdönemlerinin farklı dönemlerinde değişik solunum organları ile solunum yapabilmektedirler. Örneğin kurbağalar ergin devrelerinde deri ve akciğerlerle solunum yaparlarken, larva devrelerinde solungaç solunumu yaparlar. Başkalaşım sırasında kaybolan solungaçların yerini akciğerler almaktadır.
Akciğer Solunumu ;
Karasal omurgalıların ve sucul memelilerin solunum organı olan bu sistem temeliki kısımdan meydana gelir. Bunlardan birincisi havayı götüren yollar olan solukborusu (trake), bronş ve bronşcuklardır. İkincisi ise gaz değişiminin gerçekleştiği esnek zarımsı keseler olan alveollerden oluşan akciğerlerdir.
Solunum sistemi gerçekte ağız ve burun boşluğu ile başlar. Burun boşluğu kıvrımlı yapısı ile burada ilerleyen solunum havasını hem ısıtır hem de nemlendirir. Ayrıca burun içindeki kıllar solunum havasındaki küçük zerrecikleri tutar. Alınan hava buradan gırtlak kısmına geçer. Gırtlak besin yutulmasının dışında sürekli açıktır.Yutkunma sırasında gırtlak yukarı doğru kalkar ve küçük dil geriye doğru yatarak soluk borusunu kapatır. Gırtlakta başka hangi yapı bulunur? Düşününüz.Ses tellerinin burada bulunduğunu hepiniz biliyorsunuz. Gırtlaktan sonra solunum sisteminde soluk borusu (trake) başlar. Soluk borusunun içi kirpikli epitel hücreleri ile döşelidir. Bu sillerle birlikte mukus salgısı hava içindeki yabancımaddeleritutarak akciğerlere ulaşmasını önler.Çok tozlu hava solunduğunda balgam oluşumunun arttığınıhepimiz biliyoruz.Soluk borusu kapanmaması için at nalı şeklinde olan kıkırdak halkalarla çevrilidir.Soluk borusu akciğerlere girmeden önce iki kola ayrılarak bronşları meydana getirir. Bronşlar da akciğerlere girince bronşçuklara ayrılırlar. Bronşcuklarda kıkır-dak halkalar bulunmaz. Akciğerlere sahip en ilkel omurgalılar kurbağalardır. Göğüs kemiğinin iki yanındaküçük birer köpük yumağı gibi görünürler. Sürüngenlerde de çift olmasına karşılık,genellikle uzun vücutlu formlarda (yılanlar) bir tanesi körelmiş durumdadır.Akciğerler özellikle kuşlarda değişik özellik gösterirler. Kuşlar omurgalılar içindeen etkin solunum yapan gruptur. Metabolizmalarının yüksek oluşu nedeniyle oksijene gereksinimleri oldukça fazladır. Bunu sağlayan akciğerlerde, memelilerde olduğu gibi alveoller yerine akciğerle bağlantılıhava keseleri görev yaparlar. Bu kese lerin yan çıkıntıları kemiklerin, kasların hatta derinin içine kadar girer. Çift yapılıkarın ve arka göğüs hava keseleri akciğerlerin havalandırılması için bir çeşit körükgibi görev yaparlar ve sistem içindeki hava borularının akışı ile kılcal damarlarınakış yönü birbirine terstir. Böylece hem soluk alışta hemde verirken gaz değişimigerçekleşebildiğinden, oksijenin az olduğu yükseklerde dahi rahatça oksijen gereksinimini karşılayabilirler.
Memelilerin solunum sistemleri kuşlarınkinin aksine sürüngenler ve kurbağalardaki gibi kör kese ilkesine göre görev yapar. Memelilerin akciğerleri arkada diyaframla kapatılan göğüs boşluğu içinde yer alırlar. Bronşiollerin uçları alveol adı verilen hava keseleriyle sonlanırlar. Alveollerin duvarıtek tabakalı bir epitelden yapılmıştır. Hava bu keselere kadar taşınarak bunların yüzeyini döşeyen kılcal damarlarla arasında gaz değişimi gerçekleşir .
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
