-P-
Paydaşlar Stakeholders
Müşteriyi, çalışanı, yöneticiyi, rakip kuruluşları, işçi sendikalarını, tedarikçileri, iş ortaklarını içeren bir terimdir.
Prosedür (Procedure)
Bir işlemin gerçekleştirilmesi için gereksinim duyulan belirtilmiş yoldur.
Proses (Process)
Girdileri çıktılara dönüştüren birbirleriyle ilgili veya etkileşimli faaliyet takımı.
Proje
Başlangıç ve bitiş tarihleri olan koordine ve kontrol edilen bir takım faaliyetlerden oluşan, belirli şartlara objektif uygunluğu elde etmek için yapılan ve zaman sınırlamalarını, maliyet ve kaynakları da içeren benzeri veya eşi olmayan tek proses.
Not 1 – Münferit bir proje, daha geniş proje yapısının bir parçasını teşkil edebilir.
Not 2 – Bazı projelerde, hedefler saflaştırılır, ürün özellikleri de proje ilerledikçe progressif olarak tarif edilir.
Not 3 – Bir projenin sonucu, ürünün bir veya birkaç birimi olabilir.
Not 4 – ISO 10006:1997’den adapte edilmiştir.
Prosedür
Bir faaliyeti veya bir prosesi icra etmek için belirlenen yol.
Not 1 – Prosedürler dokümante edilebilir veya edilmeyebilir.
Not 2 – Bir prosedür dokümante edildiğinde “yazılı prosedüre” veya dokümante edilen prosedür” terimi sıklıkla kullanılır. Bir prosedürü içeren doküman “prosedür dokümanı” olarak adlandırılabilir.
-R-
Rekabet (Competition)
Bir kuruluşun tüm birikimini kullanarak oluşturduğu, rakiplerinden daha iyi bir ürün üretme veya hizmet sunma amacına yönelik yoğun çabadır.
Reengineering (Yeniden Yapılanma)
İş süreçlerinin daha etkin olmasını ve son ürün ya da hizmetlerin kalitesinin iyileştirilmesini sağlamak üzere gözden geçirilmesi ve yeniden tasarlanmasıdır.
-S-
Sapma İzni (Üretim İzni) Deviation Permit (Production permit)
Üretimden veya hizmetin hazırlığından önce, belirli miktar veya zaman için, belirlenmiş şartlardan sapmaya verilen izindir.
Serbest Bırakma
Bir prosesin bir sonraki aşamasına geçmek için verilen izin.
Not – İngilizce de bilgisayar yazılım konusunda sıkça kullanılan “serbest bırakma” terimi yazılımın bir sürümü (versiyon) anlamında kullanılır.
Sorumluluk (Ürün, hizmet) Liability (Product, service)
Ürün veya hizmetin sebep olduğu şahıslarda yararlanmalar, mal ve mülklerde hasarlar veya diğer zararların, üretici veya başkaları tarafından tazmin edileceğini belirten, genel bir terimdir.
Sözleşmenin Gözden Geçirilmesi (Contract Review)
Bir kuruluşun sözleşmeyi imzalamadan önce, sözleşmede kalite gereksinimlerinin yeterince tanımlandığından, dökümante edildiğinden ve kuruluş tarafından bunların kolayca anlaşılabillir olduğundan emin olmak için yerine getirdiği sistematik işlemlerdir.
Standart
Mutabakat sağlanmış ve kabul edilmiş bir kurumca onaylanmış, mevcut şartlar altında en uygun seviyede bir düzen kurulmasını amaçlayan, ortak ve tekrar eden kullanımlar için, faaliyetler ve sonuçlarıyla ilgili kurallar, kılavuzlar veya karakteristikler ihtiva eden dokümandır.
Standart Dışı İzin (Concession/Waiver)
İmal edilmiş olan, fakat belirlenmiş nitelikleri taşımayan bir miktar malzeme, bileşen veya stokların kullanılması veya piyasaya arzı için verilen yazılı izindir.
Standartların Yeterliliği (Adequacy of Standards)
Kaliteyi ölçmek için kullanılan aletlerin yeterliliğinin kalibrasyonunu yapmak için kullanılacak bir standardın yeterliliğini ifade etmek için kullanılan terimdir.
Stratejik Yönetim
Bir organizasyonun iç ve dış çevresinin ve bunların birbirleriyle ilişkilerinin analiz edilmesi ve buradan organizasyonun uzun dönemli amaçlarına ulaşabilmesi için uygun davranış biçimlerinin belirlenmesi ve uygulanması sürecidir.
Sürdürülebilir Kalkınma
Gelecek nesillerin gereksinimlerini karşılama yeteneğinin engellenmeden bugünün gereksinimlerini karşılayan gelişme.
Sürecin Sesi Voice of Process
Bir süreçten elde edilen sonuçlardır. Bir süreç, spesifikasyonlar dahilinde çalışabilir / çalışamaz ya da müşterinin kalite gereksinimlerini karşılar ve karşılamaz.
Sürecin Yeniden Tasarımı (Process Re-engineering)
Genelde değişen müşteri gereksinimleri, rekabet yapısı sebebiyle etkinliğini kaybetmiş bir sürecin mevcut müşteri gereksinimleri analiz edilerek eskiyi referans almaksızın yeniden düzenlenmesidir.
Süreç (Process)
Bir takım girdileri kullanarak katma değeri daha yüksek bir çıktının elde etmesini amaçlayan birbiriyle ilişkili aktiviteler dizisidir.
Süreç İyileştirme (Process Improvement)
Sürecin analizi neticesinde katma değersiz işlerin ayıklanması, sürecin basitleştirilmesi, otomasyonu gibi yöntemlerle sürecin etkinliği ve verimliliğinin artırılmasına yönelik faaliyetlerdir.
Süreç Kalitesi (Process Quality)
Belirlenen bir süreçten alınan her yüz ürün birimindeki kusur ya da kusurlu yüzdesidir.
Süreç Performansı (Process Performance)
Sürecin etkinliği ve verimliliğini ifade eder. Sürecin çıktısının belirlenmiş standartlar içinde çalışıp çalışmadığını, hedefleri karşılayıp karşılamadığını ve müşteri kalite gereksinimlerini karşılayıp karşılamadığını gösterir. Süreç performansı genelde üç başlıkta toplanabilecek "Kalite", "Maliyet", "Zaman",göstergeleri ile takip edilir.
Süreç Sahibi (Process Owner)
Sürecin etkinliği ve verimli çalışmasından birinci derecede sorumlu dolayısıyla sürecin yönetiminde fonksiyonel yetkiden bağımsız olarak karar alma otoritesine sahip kişidir.
Süreç Yönetimi (Process Management)
Bir kuruluştaki süreçlerin tanımlanması, tanımlanmış süreçlerin performans göstergeleri vasıtasıyla etkinlik ve verimliliklerinin sürekli takibi, gerekli görülen kritik süreçlerde analiz ve iyileştirme çalışmalarının yürütülmesini kapsayan sistematik.
Sürekli Gelişim
Kuruluşun çevre politikalarına uygun olarak, her alandaki çevre icraat ve başarısını geliştirme amacıyla Çevre Yönetim Sisteminin geliştirilmesidir.
Sürekli İyileştirme (Continuous Improvement)
Shewhart'ın ortaya attığı "Sürekli İyileştirme"kavramı, Toplam Kalite Yönetimi'nin en temel etkinliklerindendir. Bir kuruluştaki bütün fonksiyonların (ürün, hizmet ve süreç) sistematik bir şekilde sürekli iyileştirilmesi demektir. Üst yönetimin liderliğinde eğitilmiş personelin takımlar halinde organize olması ve "Müşteri Odaklılık" sonucu belirlenen hedefler doğrultusunda sürekli iyileştirme çalışmaları yapmasıdır.
Sistem
Birbirleriyle ilişkili veya veya etkileşimli elemanlar takımı.
-Ş-
Şart
Genellikle ima edilen veya zorunlu beyan edilen ihtiyaç veya beklenti
Şartname
Şartları belirlenen doküman
-T-
Tanımlanabilir Neden Assignable Cause
Bir süreçteki herhangi bir değişikliğin nedenidir. Bu nedenler çalışanlar tarafından kolayca tanımlanabilir ve ortadan kaldırılabilir.
Tasarımın Gözden Geçirilmesi (Design Review)
Tasarım şartlarının değerlendirilmesi, tasarımın bu şartları karşılayabilmesi ve problemlerin tanımlanarak çözüm yolu getirmesi için, tasarım dokümante edilerek, detaylı ve sistematik olarak incelenmesidir.
Tasarım ve Geliştirme
Şartları belirtilmiş karakteristiklere veya bir ürünün, proses veya sistemin, dönüştüren prosesler takımı.
Not 1 – “Tasarım” ve “Geliştirme” terimleri bazen eş anlamda ve bazen bütün tasarım ve geliştirme prosesinin çeşitli aşamalarını tanımlamak için kullanılır.
Not 2 – Tasarım ve geliştirmenin yapısını ve neyin tasarımlandığını ve geliştirildiğini göstermek için (mesela ürün tasarımı ve geliştirilmesi veya proses tasarımı ve geliştirilmesinde olduğu gibi) bir niteleyici kullanılabilir.
Taşeron Değerlendirmesi Vendor Appraisal
Sipariş vermeden önce, malzemeyi üreten üreticinin kaliteyi kontrol altında tutma yeteneğinin değerlendirilmesidir.
Tamir
Uygun olmayan bir ürünün derecesini amaçlanan kullanım için kabul edilebilir duruma getirmek için yapılan faaliyet
Tedarikçi Kalite Güvencesi Supplier Quality Assurance
Bir tedarikçinin ürününün veya hizmetinin müşteri kalite gereksinimlerini yerine getireceğine dair verdiği güvendir. Bu güven, tedarikçi ile Müşteri arasında iyi ilişkilerin yaratılmasıyla başarılır. Ürünün en az düzeltici işlem ve kontrol ile kullanıma hazır hale getirilmesidir. J. M. Juran'a göre dokuz aktiviteye gereksinim duyulmaktadır:
1. Ürün ve kalite programları ile kalite gereksinimlerinin tanımlanması
2. Alternatif tedarikçilerin değerlendirilmesi,
3. Tedarikçilerin seçilmesi,
4. Kalite planlamasının ortaklaşa düzenlenmesi,
5. Sözleşme süresince tedarikçi ile işbirliği yapılması,
6. Gereksinimlerin uygunluğunun gösteriminin sağlanması,
7. Nitelikli tedarikçilerin belgelendirilmesi,
8. Gerektiğinde kalite geliştirme programlarının kontrol ve organize edilmesi,
9. Tedarikçi kalite oranlarının yaratılması ve kullanılmasıdır.
Tedarikçi
Bir ürünü sağlayan kuruluş veya kişi. Örnek, üretici, dağıtıcı, perakendeci veya ürünün satıcısı veya hizmet veya bilgi sağlayanlar.
Not 1 – Bir tedarikçi kuruluşun içinden veya dışından olabilir.
Not 2 – Sözleşmeli bir durumda bazen tedarikçi “müteahhit” olarak da adlandırılır.
Tekrar Kullanım
Atıkların toplama ve temizleme dışında hiç bir işleme tabi tutulmadan aynı şekli ile ekonomik ömrü doluncaya kadar defalarca kullanılması
Teknik Düzenleme
Ürün özelliklerini, işleme veya üretim yöntemlerini, idari hükümlerde dahil olmak olmak üzere belirten ve uyulması zorunlu olan dokümanıdır.
Tekrar İşleme
Uygun olmayan bir ürünü şartlara uygun hale getirmek için ürün üzerinde yapılan faaliyet.
Not – Tekrar işlemenin aksine, tamir işlemi uygun olmayan ürünün parçalarını etkiler veya onları değiştirir.
Tetkik
Tetkik delilini elde etmek ve bunu mutabık kalındığı tetkik kriterlerinin ne dereceye kadar yerine getirildiklerini tayin etmek amacı ile objektif olarak değerlendirmek için, bağımsız ve dokümante edilmiş bir proses.
Not – Bazen birinci taraf tetkikleri adı verilen iç tetkikler, iç amaçlar için kuruluşun kendisi tarafından veya onun adına yapılır ve kuruluşun uygunluk beyanı için temel teşkil ederler. Dış tetkikler, genellikle “ikinci” veya “üçüncü taraf” tetkikleri olarak adlandırılan tetkikleri kapsar. İkinci taraf tetkikleri kuruluş ile ilgili olan müşteri veya adlarına çalışan diğer kişiler tarafından yapılır. Üçüncü taraf tetkikleri dış bağımsız kuruluşlar tarafından yapılır. Bu tür kuruluşlar, ISO 9001 ve ISO 14001, 1996 gibi standardlara göre şartlara uygunluk belgesi verirler. Kalite ve çevre yönetimi sistemleri beraber tetkik edilebilirse bu gibi tetkiklere “birleştirilmiş tetkik” adı verilir. İki veya daha fazla tetkik kuruluşu tetkik edilen için tetkik işbirliği yaparlarsa bu tetkike “ortak tetkik” adı verilir.
Tetkikçi
Bir tetkik yapmak için yeterliliği olan kişi
Tetkik Programı
Belirli bir zaman içinde planlanan ve belirli bir amaca yöneltilen bir veya daha fazla tetkikler takımı
Tetkik Kriterleri
Referans olarak kullanılan politikalar, prosedürler veya şartlar takımı.
Tetkik Delili
Tetkik kriterleri ile ilgili ve doğrulanabilen kayıtlar durum beyanları veya diğer bilgiler.
Not – Tetkik delili nitel veya nicel olabilir.
Tetkik Bulguları
Toplanan tetkik delillerinin, tetkik kriterlerine göre değerlendirmelerinin sonucudur.
Not – Tetkik bulguları, tetkik kriterlerine uygunluğu veya uygunsuzluğu veya iyileştirme için fırsatları gösterir.
Tetkik Sonucu
Tetkikin tüm hedefleri ve tüm tetkik bulguları dikkate alındıktan sonra tetkik ekibi tarafından gerçekleştirilen bir tetkikin sonucu
Tetkik Müşterisi
Bir tetkikçi talep eden kuruluş veya kişi
Tetkik Ekibi
Bir tetkiki icra eden bir veya birden fazla tetkikçiler.
Teknik Uzmanı
Tetkik edilecek konuda özel bilgiler ve uzmanlık sağlayan kişi
Toplam Kalite Yönetimi
İş süreçlerini ve ürün/hizmetlerin sürekli iyileştirilmesini amaçlayan bir felsefedir.
-U-
Uygunluk (Conformance)
Bir ürün veya hizmetin konu ile ilgili spesifikasyon, sözleşme veya yönetmeliklerin gereksinimlerini karşıladığını belirten bir doğrulamadır.
Uygunluk Belgelendirmesi (Qualification)
Bir üretici veya dağıtıcının ürünlerinin, sözleşmeye ya da bir mühendislik çizmin gereklerine uygunluğunun belirlenmesi amacıyla incelenmesi, test edilmesi ve onaylanması işlemidir.
Uygunsuzluk (Noncomformance)
Bir ürünün sözleşmede, mühendislik çiziminde veya spesifikasyonlarda belirtilen gereksinimleri yerine getirmemesidir.
-Ü-
Ürün/Hizmet
Bir prosesin sonucu
-V-
Verimlilik
Elde edilen sonuç ile kullanılan kaynaklar arasındaki ilişki.
Vizyon
Kuruluşun gelecekte nasıl olmak istediğini tanımlayan ifade
-Y-
Yedi Ölümcül Hastalık Seven Deadly Diseases
Deming tarafından ortaya konmuş bir terimdir. Deming kuruluşların hiper rekabet ortamlarında varolabilmesini etkileyecek nedenleri yedi başlık altında toplamıştır. Eğer bunlara dikkat etmezlerse kuruluşların yaşamamalrı mümkün değildir.
Deming'in yönetim hastalıkları:
Amaçlarda sabır yetersizliği.
Aşırı düzeltme masrafları.
Aşırı taahhüt maliyetleri.
Yönetimde değişiklik.
Kısa vadeli kararlara önem verme.
Görünen rakamları kullanarak yönetim.
Performans değerlendirmede beceri takdiri ya da yıllık gözden geçirmedir.
Yeterlilik Denetimi (Adequacy Audit)
Kalite sistem dökümanlarının ilgili dökümanlara göre yeterlilikleri açısından denetlenmesidir.
Yeniden Derecelendirme
Uygun olmayan bir ürün derecesinin başlangıç şartlarından farklı oluşan şartlara uygun hale getirilmesi için yapılan derece değişikliği.
Yeterlilik
Bilgiyi ve beceriyi uygulamak için gösterilen yetenek.
Yetenek
Bir kuruşun sistemin veya prosesin gerekli şartları yerine getirebilecek bir ürünü gerçekleştirme kabiliyeti
Yönetim
Bir kuruluşun idare ve kontrolü için koordine edilmiş faaliyetler.
Not – Kullanılan dilde, “yönetim” terimi bazen insanlara atıf yapar. Mesela, bir kuruluşun sevk ve kontrolünden sorumlu ve yetkili kişi veya kişiler grubu. “Yönetim” bu anlamda kullanıldığında yukarıda tarif edilen “yönetim” kavramıyla karıştırılmasını önlemek için daima niteleyicinin herhangi bir şekliyle beraber kullanılmalıdır. Mesela “yönetim" yerine “üst yönetim” kullanılması gibi.
Yönetim sistemi
Politika ve hedefleri oluşturma ve bu hedefleri başarma sistemi.
Not – Bir kuruluşun yönetim sistemi, kalite yönetim sistemi, finansal yönetim sistemi veya çevre yönetim sistemi gibi farklı yönetim sistemlerini içerebilir.
Üst Yönetim
Bir kuruluşun en üst seviyede idare ve kontrol eden kişi veya kişiler grubudur.
