Atatürk barajı ve hidroelektrik santralı

sulama ve enerji amaçlı bir çok projeden oluşan “Güneydoğu’ Anadolu projesi" (GAP) çerçevesinde ele alınan "Aşağı Fırat projesi”nin kilit tesisi. Urfa ilinde, Fırat nehri üzerinde inşa edilmekte olan barajın derivasyon tünellerinin yapımı 1981 -85 arasında tamamlanmış, ana gövde inşaatına 1983'te başlanmıştır.

Hazırlanan programa göre, 1989’da su tutulmaya, 1991.’de su verilmeye ve ilk ünite türbin-jeneratörün çalıştırılmasına başlanacak, 1994’te son ünite de devreye girerek çalışmalar tamamlanacaktır Toprak + kaya dolgu tipinde yapılmakta olan baraj gövdesinin dolgu hacmi 84,5 milyon m3, su toplama hacmi 48,7 milyar m3, göl alanı 817 km2, temelden yüksekliği 184m olacak, barajdan 870 000 ha alanın sulanmasında yararlanılacaktır. Barajın hemen ağzında, nehir akışına göre sağ yamaç üzerinde inşa edilecek olan hidroelektrik santralında ise, 300’er MW gücünde 8 türbin-jeneratör bulunacak, böylece toplam enerji üretimi 8,9 kWh olacaktır.

Ancak bu son değer tüm sulamaların işletmeye açılmasıyla 6 milyar kWh’a düşecektir. Atatürk barajı, bu boyutlarıyla, Türkiye'de kurulmuş ve kurulmakta olan su yapılarının en büyüğü olacağı gibi, dünyadaki benzerleri arasında da ön sıralarda yer alacaktır. Barajdan, Urfa -Harran, Siverek-Hilvan, Mardin-Ceylan- pınar ovalarında 724 000 ha sulama alanının 300 000 ha'ına çekimle, kalanına pompalama yoluyla su verilecektir. Suları bu alanlara aktaracak olan her biri 26 400 m uzunluğunda, 7,65 m çapında iki tünelin (Urfa’ tünelleri) yapımı sürmekte olup, 1987 de bitirileceği öngörülmekte dir.

Ayrıca, bu tüneller aracılığıyla, GAP' ın bir alt projesi olan Suruç-Baziki ovalarında 146 000 ha'lık tarım alanına da su akıtılacaktır. Atatürk baraj ve hidroelektrik santralının tamamlanması ile, Türkiye'nin bugünkü enerji üretiminin yaklaşık üçte biri kadar ek enerji üretimi sağlanacağı, bunun yanı sıra, ürün deseninde çeşitlenme, verim artışı, çift ürün alınması gibi etkenlerle. sulanan alanda tarımsal üretim değerinin 6 katına çiKacagı auşunuımektedir. Barajda 1991 yılı başından itibaren su tutulmaya başlandı, ancak Suriye ve Irak’ın ihtiyacı için yeteri kadar su salınmaya devam edildi. 300 MW'lık 8 ünite türbin-jeneratör grubunun 2 ünitesi temmuz 1992'de barajın açılışıyla birlikte üretime geçti. Diğer ünitelerle dev su ulaştırma tünellerinin yapımı program çerçevesinde sürdürüldü.