Kabuk (Botanik)
MsXLabs.org & Temel Britannica
Ağaç ve çalıların gövde, dal ve kökleri aynı insan vücudunu saran deri katmanı gibi kabuk denen bir örtüyle kaplıdır. Odunsu bitkilerde koruyucu bir rol oynayan bu kalınca katmana otsu bitkilerde rastlanmaz; onun yerini ince, zarsı bir örtü almıştır.
Kabuk ağacın su geçirgenliğini ortadan kaldırmasına karşılık, iç dokular ile atmosfer arasındaki gaz alışverişini (solunumu) engellemez. Nitekim bir ağacın kabuğuna, örneğin mantar meşesinin kabuğundan koparılan bir parçaya dikkatlice bakarsanız koyu renkli çizgiler halinde dizilmiş solunum kanallarını görebilirsiniz.
Ağaçlar büyüdükçe kabukları kalınlaşır. Ama bu arada, özellikle yaşlandıkça gövdesi de genişlediği için gövdeyi saran kabuk bu gerilime dayanamayıp çeşitli yerlerinden çatlar ve ilginç bir doku oluşturur. Ağaçtan ağaca değişiklik gösteren bu doku ağaçların tanınmasında çok önemli bir rol oynar. Örneğin saplı meşenin kabuğu derin çatlaklıdır, buna karşılık pırnal meşesinin gençken düzgün kabuğu, ağaç yaşlandıkça levhalar halinde çatlar.
Bir ağacın dalı yaralandığında yaranın üzerinde hemen yeni bir kabuk oluşur. Bu aynı parmağımızdaki bir kesiğin üzerinde yeni deri oluşmasına benzer. Her iki olayda da oluşan yeni katman yardımıyla yaraya mikropların girmesi önlenir. Ama, eğer bir ağacın yarası bu biçimde kapanamayacak kadar büyükse yaralı bölgeye mantar ve bakteri gibi hastalık yapıcı canlıları yok edecek bir madde sürülmesi gerekir. Ağaçlar kabukları soyulduğunda genellikle ölürler. Tavşan ve geyik gibi ağaç kabuğu yiyen bazı hayvanlar bu yolla ağaçlara çok büyük zararlar verir.
Bitkilerin çoğu organı gibi kabukları da çok çeşitli amaçlar için kullanılır. Örneğin, mantar meşesinin tümüyle mantarlaşmış kabuğundan can yeleği, bardak altlığı ve şişe mantarı yapılır. Salep ve bazı sütlü tatlıların üstüne serptiğimiz hoş kokulu tarçın tozu, Hindistan ve Malezya'da yetişen bir ağacın kabuklarının öğütülmesiyle hazırlanır. Gene başta meşe ağaçları olmak üzere çeşitli ağaçların kabukları toz haline getirildikten sonra kumaş boyamakta ve deri sepilemekte kullanılır. Kınakına ağacının kabuklarından uzun yıllar boyunca kullanılan en etkili sıtma ilaçlarından biri olan kinin bileşiği çıkarılır. Ağaç kabuklarının ayrıca, bazı yerel kullanımlarına da rastlanır. Örneğin, Kuzey Amerika Yerlileri'nin huşağacının kabuklarından kano, Pasifik Adaları'nda yaşayan bazı Yerli halkların da ağaç kabuklarından hâlâ giysi yaptıkları bilinmektedir.
