YENİÇERİ OCAĞI
Osmanlı Devleti'nin 1826 yılına kadar, daimi ücretli ordusunun (Kapıkulu Ocağı) piyade (yaya) sınıfını oluşturan bölümü.
1363 yılında I. Murat tarafından kuruldu. I. Murat, yeniçeri örgütüne yetiştirilmiş eleman sağlamak amacıyla 1363 yılında Gelibolu'da İlk Acemi Ocağı'nı kurdu. İlk kuruluşunda bu ocağa savaşlarda alınan esirler kaydediliyordu. Esirlerden "acemi oğlanı" alınması, Pençik Kanunu'na göre oluyordu. Hristiyanlardan "acemi oğlanı" alınması, yani devşirme usulü, daha sonra ortaya çıktı. Böylece Hristiyan halkın belirli yaştaki birden fazla çocuklarından birinin Acemi Ocağı'na alınmasına karar verildi. Bunu sağlamak için de devşirme kanunu çıkarıldı.
Devşirme Kanunu zamanla Pençik Kanunu ile asker alınmasının yerini aldı ve iki buçuk yüzyıl uygulandı. Acemi Ocağı, Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasına kadar devam etti. Acemi Ocağı, ilk kuruluşunda 3.000 kadar askeri kapsıyordu. Kanunî devrinde bu sayı 4.000'i, 16. yüzyıl sonlarında 8.000-9.000, 17. yüzyıl başlarında da 9.400'ü buldu. Asker sayısı daha sonra da 12.000'i geçti. Askerlik sürekli olduğu için Yeniçeri Ocağı efradı evlenemezdi (zamanla bu gelenek bozuldu).
Her yeniçeri ortasının bir odası vardı. İlk yeniçeri odaları Edirne'de kuruldu. İstanbul başkent olunca (1466) odalar, İstanbul'a taşındı. Yeniçerilerin kışlaları İstanbul'da iki yerdeydi: Yeni odalar Aksaray'da, eski odalar Şehzadebaşı'nda bulunuyordu. Kanunî döneminde 165 yeniçeri ortası vardı; sonraları bu sayı 196'ya çıkarıldı. Bu 196 orta üç kısma ayrılmıştı: 61 ortaya "ağa bölükleri", 101 ortaya "cemaat", 34 ortaya da "sekban bölükleri" denirdi.
Yeniçeriler padişahla birlikte sefere giderdi. Yürüyüşlerde padişahın önünde gider; konak yerlerinde, otağıhümayunun iki tarafında çadırlarını kurarak ortayı yol gibi bırakırlardı. Savaşta da ordunun merkez kısmında yer alırlardı. Yeniçeri Ocağı, ordunun küçük bir parçasıydı. 16. yüzyıl ortalarından itibaren, dünya ekonomisinde meydana gelen değişiklikler sonucu, Osmanlı hazinesinin dünya ticaretinden aldığı transit vergilerinin azalması, hatta tümüyle kesilmesi üzerine devlet, yeniçerilerin masraflarını karşılayamaz oldu, hatta yeniçeri askerlerinin ulufelerini ödeyemez duruma düştü. Bu, ocağın disiplin ve düzeninin bozulmasına neden oldu.
İstanbul'da yeniçeri ve sipahi isyanları birbirini izledi. Yeniçerilerin saraya ve padişaha ilk ve en büyük darbeleri II. Osman zamanında oldu. II. Osman, isyan eden yeniçeriler tarafından öldürüldü. III. Selim, Nizamıcedit örgütünü kurarak Yeniçeri Ocağı'nı düzeltmek istediyse de kesin bir sonuç alamadı. Bunun üzerine çıkan Kabakçı Mustafa İsyanı ile III. Selim tahttan indirildi ve Nizamıcedit kaldırıldı. 1826'da II. Mahmut Yeniçeri Ocağı'nı kaldırdı. Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması, tarihte "Vaka'yi Hayriye" adıyla anılır.
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
