Günlük Nedir?

Günlük (Günce)

Bir kimsenin günlük yaşamından edindiği izlenimleri, bu izlenimlerin yarattığı duygu ve düşünceleri, tarih belirterek, günü gününe anlattığı yazılara günlük (günce) denir.

Günlük, kişinin içini dökme gereksiniminden doğmuştur, denilebilir. Kişi, içini dökerken duygu ve düşüncelerini ya hiç saklamadan ya da sınırlayarak aktarır. Bu açıdan günlüklerin kimisi dışa, kimisi içe dönüktür.

Günlük türünün ne olduğu üzerine kafa yormak, aslında biraz da edebiyatın ne olduğunu düşünmektir. Düzenli olarak tutulmuş, tarih atılmış notlardan mı ibarettir günlükler yoksa bundan fazla bir şey mi?

Bu konuda en genelleyici tanımı usta günlükçü, romancı André Gide yapmıştır:

"Günlüğün anıdan tek farkı, günü gününe tutulmuş olmasıdır." Edebiyatın toplardamarlarından biri olarak her günlük bir portre, bir öykü, bir anı, bir tarih yazısıdır. Yayımlanmak için yazılsın yazılmasın, her günlüğün bir kurgusu vardır. Paris'teki Bir Yabancının Günlüğü yazarı Malaparte'nin dediği gibi, "Günlüklerin, tüm öyküler gibi, bir başı, bir entrikası ve bir sonu vardır."

Öğretmeye bağlı, gerçekçi anlatım türlerinden biri olan günlükler, bir kişinin önemli ve kayda değer bulduğu olayları, gözlem, izlenim duygu düşünce ve hayallerini günü gününe tarih belirterek anlattığı yazdığı yazı türüdür. Latincedeki "dies (gün) sözcüğünden "diarium" (günlük) sözünden gelir.

Edebiyat ve sanat dünyasından tanınmış kişilerin kaleminden günü gününe yazılan günlükler, tüm gerçekliğiyle yaşamı yansıtan birer ayna olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Günlükler, yazarlarının iç dünyasını kurgusuz bir biçimde sergileyerek günlüğün sahibine ilişkin ayrıntılı bilgilere birinci elden ulaşmamızı sağladıkları gibi, yazıldıkları dönemin önemli olaylarına ilişkin tarihsel belgeler olarak da önem kazanırlar.

Örneğin 1409-1431 yılları arasında Fransız bir papanın tutuğu "Parisli Bir Burjuvanın Günlüğü" VI. ve VII. Charles dönemini araştıran tarihçiler için önemli bir kaynaktır. İngiliz Günlük yazarı John Evelyn'in "Diary" (günlük) adlı günlüğü 17. yüzyıl İngiltere'sinin toplumsal ve kültürel yapısına ışık tutar.

Günlük Türünün Özellikleri

Yaşan olayların, izlenimlerin günün gününe yazılması ile oluşurlar.
Birinci kişi ağzından yazılmış kısa ve özlü, öznel yazılardır.
İnandırıcı, içten ve samimidirler.
Konuşma diline yakın bir dil kullanılır. Anlatımda "iç konuşma" tekniğinden yararlanılır. Doğrudan anlatım yöntemi benimsenir.
Yazarın kişiliğini, görüşlerini ve ruhsal yapısını yansıtırlar.
Gerçekler, yaşanılanlar değiştirilmeden, çarpıtılmadan yazılır.
Tarih, biyografi, anı için birer belge değeri taşırlar.
Her olay, olgu günlük konusu olabilir.
Her türlü anlatım biçiminden ve tekniğinden yararlanılır.
Kimi roman ve öykülerde "günlük", bir anlatım biçimi olarak kullanılabilir.

"Günlük" terimi Tanzimat'tan sonra "ruznâme" ile karşılanmıştır. Divan edebiyatındaki "vakayinâmeler" de bir tür günlük sayılır.

Edebiyatımızda "günlük" terimini ilk kez Falih Rıfkı Atay kullanmıştır.

Günlük Çeşitleri

1 - İçe Dönük Günlükler ( özel ruhbilimsel günlük ): Yazarın bir bakıma kendi kendi ile konuşmasıdır içinde bulunduğu doğal ve toplumsl çevreden yazgısından yakınır. Bu metinlerde yazarın yaşadığı duygusal coşkunluğu bulabileceğimiz gibi, çeşitli kavramlar hakkındaki düşüncelerin yazarın bilincindeki açılımlarını da bulabiliriz. Stendhal'ın günlüğü, Rus yazar Alexander Sergeyeviç Puşkin'in "Gizli Günce" bu metinlere örnek gösterilebilecek niteliktedir. Fransız yazarı Andre Gide ve bizde Nudullah Ataç bu türün başta gelen ustalarındandır.

2 - Dışa Dönük Günlükler: Bu tip günlüklerde yazarlar, alaycı bir tavırla dönemin olaylarını, siyaset, sanat ve edebiyat adamlarını ya da gündelik sıkıntılarını öykü tekniği kullanılarak anlatmaktadırlar. Bu tür günlüklerde yazar kendi zaman dilimi içindeki tutum ve davranışlardan, düşünsel akımlardan haber verir. Bu nedenle de bu günlükler birer belge değeri taşır. Ünlü ressam Paul Gaugin'in o dönemde Fransız kolonisi olan Markiz adalarında yazdığı günlük, dışa dönük günlüklere örnek olabilir.

Yaşadığı hayat kesitlerini, çeşitli konulardaki izlenimlerini öykü tekniği ve zengin betimlemeler aracılığıyla günlüğüne yansıtan ünlü öykücümüz Tomris Uyar'ın günlükleri de dışa dönük niteliğe sahiptir.

Bu türler dışında bir de sanat esarlerinin oluşumu ve gelişini ile ilgili günlüklerde vardır. Yazar eserinin gelişme evrelerini günü gününe anlatırken çektiği sıkıntıları, kaygılar çalışma yöntemini de bize göstermiş olur. A. Gide'nin "Kalpazanlar" Thomas Man'ın "Doktor Faustas" bu tür günlüklerin başarılı örnekleridir.

Dünya Edebiyatında Günlük

Dünya edebiyatında günlük türü çok eskilere dayanır. Doğu toplumlarına oranla günlük türü Batı'da daha fazla gelişme göstermiştir. İlk günlükleri Romalıların yazdıkları bilinir. Rönesans akımının sonlarına doğru günlükler edebi nitelikler kazanmaya başlar. 1800'lü yıllarda Fanny Burney'in birçok olaya kendi duygusallığını da eklemesiyle oluşturduğu günlük İngiliz edebiyatında önemli bir yer tutar.

19. yüzyılda romantizm akımının etkisiyle günlükler hem nicelik olarak çoğalır hem de yazarların iç dünyalarını yoğun duygularla yansıtmasını beraberinde getirir. Böylece edebi niteliği ön planda olan günlükler yazılmaya başlanır. 20. yüzyılda edebiyat günlükleri Batı'da yaygınlaşır.

Dünya edebiyatında Andre Gide'nin "Kalpazanlar", Thomas Man'ın "Doktor Faustas" eserleri günlük türünde yazılmış başarılı yapıtlar olarak göze çarpar. Julien Green, Max Frisch, Stefan Zweig gibi yazarlar, Dünya edebiyatına günlük türünün seçkin örneklerini bırakırlar.

Türk Edebiyatında Günlük

Edebiyat tarihimizde Divan edebiyatında tutulan "Ruzname" isimli savaş notları ile Evliya Çelebi'nin ünlü eseri olan "Seyahatname"si tam bir günlük niteliği taşımasalar da edebiyat tarihimizin ilk günlük örnekleri sayılır.

Batı edebiyatındaki günlüklere benzer günlüklerin Türk edebiyatında yer alması Tanzimat dönemine rastlar. Tanzimat Dönemi'nde günlüklere "ruzname" adı verilirdi. Direktör Ali Bey'in "Seyahat Jurnali" isimli eseri Türk edebiyatında Batılı anlamda yazılan ilk günlük örneğidir. Nigâr Hanım'ın "Hayatımın Hikâyesi" de ilk günlüklerimiz arasında yer alır.

Günlük türünde Türk edebiyatında öne çıkan en önemli yazar şüphesiz Nurullah Ataç'tır. Nurullah Ataç'ın bir gazetede günlük yazılarının çıkmasıyla günlük türü büyük önem kazanır. Nurullah Ataç yazılarının başlığını "Günce" olarak koyar ve bu deyişi edebiyat tarihimize kazandırır. Oğuz Atay ve Cemal Süreya da günlük türünde önemli işler başarmışlardır.

Türk edebiyatında önemli günlükler ve yazarları:

Nurullah Ataç: Günce, Gazi Günlüğü, Uçuş Günlüğü, Avusturya Günlüğü
Oktay Akbal: Geçmişin Kuşları, Anılarda Görmek, Yeryüzü Korkusu
Salah Birsel: Günlük, Kuşları Örtünmek, Bay sessizlik, Aynalar Günlüğü, Nezleli Karga, Yaşlılık Günlüğü
Ömer Seyfettin: Ruzname
Falih Rıfkı Atay: Yolculuk Defteri
Refik Ahmet Altınay: Kafkas Yollarında
Tomris Uyar: Sesler, Gündökümü, Günlerin Tortusu, Yüzler, Sokaklar
Oğuz Atay: Günlük
Cemal Süreya: Günler
Nihat Erim: Günlükler
Fevzi Çakmak: Mareşal ve Günlükleri
Hilmi Yavuz: Geçmiş Yaz Defterleri
Cahit Zarifoğlu: Yaşamak
İlhan Berk: El Yazılarına Vuruyor Güneş
Adalet Ağaoğlu: Damla Damla Günler
Oktay Akbal: Anılarda Görmek, Geçmişin Kuşları ve Yeryüzü Korkusu

Günlük (Günce) ile Anı (Hatıra) Farkı

Günlük ile anı türünün farkını Andre Gide "Günlüğün anıdan tek farkı, günü gününe tutulmuş olmasıdır." sözüyle dile getirir. Anı da günlük de kişilerin başından geçen gerçek yaşantının ürünleridir. Anı yaşandıktan sonra kaleme alınır; günlük ise adından anlaşıldığı üzere günü gününe yani yaşanırken kaleme alınan bir türdür. Dolayısıyla anı geçmişle ilgiliyken; günlük, içinde yaşanılan zamana yöneliktir. Anılar, öznel nitelikler içerse de daha somut ve nesnel özellik taşır. Günlükte ise öznellik ön plandadır. Önemli bir fark da günlük (günce) türünün anı (hatıra) türüne göre daha kısa olmasıdır.

Niçin Günlük Yazılır?

Bir günlük yaşam içinde görülen, duyulan, işitilen ilginç olayları, izlenimleri kalıcı kılmak amacıyla günlük yazılır. Genç kuşakların yetişmesinde, eğitiminde bir araç olarak önem taşır.
Günlük tutmak, öğrenciler için yazma becerilerini geliştirmek ya da pratik yapmak için mükemmel bir yoldur.
Okullarda günlük yazdırmanın amacı, öğrencilerin günlük yaşamlarını yazıyla değerlendirmelerini sağlamak, onlara yazma alışkanlığı kazandırmaktır.
Günlük yazmaya alışkın bir öğrenciden gelecekte büyük bir şair, yazar doğabilir. Günlükler, yarının usta kalemlerini yetiştiren en yararlı kompozisyon türlerinden sayılır.

Nasıl Yazılır?

Tarih atılır.
Konuşma diline yakın bir anlatım kullanılır.
Anlatımların, söyleşi diliyle yalın, açık, içten, kişisel bir özgünlük taşıması gerekir.
Genellikle tek paragraftan oluşur.

Ne Sağlar?

Bir günlük yaşantının değerlendirilmesini sağlar.
Yazanın kişiliğini, ruhsal yapısını, görüşlerini ortaya koyar.
Geçmişe ışık tutar.
Biyografi yazarlarına kaynaklık eder.
Hem öğretmene hem de öğrenciye geri bildirim sağlar.

-derlemedir.

MsXLabs Üye Girişi